Pontos Bölgesi basamaklı tünelleri

Abstract

Basamaklı tüneller, üzerinde bulunduğu kale ya da doğal kayalıkların belirli bir noktasından yaklaşık 45 dereceye varan eğimle, genellikle aşağıda bulunan ırmak veya kayalığın derinliklerine doğru kayanın oyulması yoluyla inşa edilmiş yapılardır. Antik dönemde Anadolu'nun orta ve doğusunda birçok noktada görülebilen ve kimi zaman dehliz olarak da anılan basamaklı tüneller, günümüzde Orta ve Doğu Karadeniz bölgelerini kapsayan Pontos Bölgesi'nde özellikle belirgin bir yoğunluk göstermektedir. Arkeolojik olarak Anadolu'nun diğer bölgelerine oranla ihmal edilmiş Pontos Bölgesi'nin karakteristik yapılarından biri olan bu tüneller hakkında yapılan çalışmalar oldukça azdır. Tespitlerimize göre; Tokat, Amasya, Çorum, Sivas, Yozgat, Samsun ve Ordu illeri sınırları içerisinde bulunan toplam 30 adet basamaklı tünelin Hellenistik Dönem'de (İ.Ö. 333 – 31), kale yerleşimlerinde ve doğal kayalıklarda yer aldığı gözlemlenmiştir. Basamaklı tünellerin çevreleriyle mekânsal, coğrafi ve topografik ilişkisi incelenerek bu yapıların fonksiyonu, ne amaçla inşa edildikleri ve neden Karadeniz Bölgesi'nde yoğunluk gösterdikleri irdelenmiş, daha önce konu ile ilgili önceki çalışmalardan da faydalanılarak bir öneri ortaya konmaya çalışılmıştır.

Stepped tunnels are the constructions which were created via carving and cutting the rock and slopes down to a river or foot of the rock with approximately 45 degrees from certain point of the fortresses or natural rocky ridge. In antiquity, stepped tunnels could be seen especially in central north and east of Anatolia and sometimes called `vestibule`; especially they expanded intensely in Pontos region which comprises modern time's Central and East Black Sea region. There are very few studies concerning the stepped tunnels which are the characteristic monuments of Pontos region which was neglected archaeologically compared with the other parts of Anatolia. According to our detection; in Tokat, Amasya, Çorum, Sivas, Yozgat, Samsun and Ordu provinces, it is observed that there are 30 stepped tunnels which were built in Hellenistic period (333 – 31 BC) and located on fortresses and natural rocky ridge. It is studied that stepped tunnels' relations with their environment spatially, geographically, topographically were studied and tried to explain why these tunnels are built and why they are so immense in Pontos region. We put forward a suggestion about their functions by evaluating the former publishings related with the stepped tunnels and our observations.