Tanzimat Dönemi Osmanlı siyasal hayatında bürokrasinin değişen konumu

Abstract

Bir ilişkiler ve kurumlar bütünü olarak toplum birbirinden bağımsız tarihsel süreçlerden meydana gelmemiştir. Osmanlı-Türk modernleşmesi de yaşanmakta olduğu toplum bağlamında süreklilik arz eder. Şerif Mardin'in toplumsal grupları merkeze alarak sosyoloji ve Metin Heper'in de daha çok devlet merkezli olarak siyaset bilimi temeline oturttuğu Osmanlı-Türk modernleşmesi analizleri yaşanan süreci kavramada aydınlatıcı olmuştur. 19.yy'da, toplumsal grupların ve devlet yapısının değişimi küresel siyasetin gereklilikleri ve iktidar sahiplerinin bilinçli tercihlerinin ürünüdür. Yaşanan savaşlar ve sosyal çalkantılar reformun teorik arka planını ve pratiğini değiştirmiştir. Bu durum hem yeni bir reform anlayışını hem de bu anlayışa karşıt yeni düşünceleri tetiklemiştir. Tanzimat olarak adlandırılan tarihsel dönem kökleri daha eskiye dayansa da siyasal alanda yeni bir toplumsal kategorinin yükselişinin ürünüdür. Tanzimat Dönemi boyunca Osmanlı ülkesinin yönetim katında başlayan değişim gitgide farklı toplumsal gruplara yansıtılmıştır. Bürokratlar tarafından Batı'nın –İngiltere, Fransa, Almanya ve Avusturya- kurumsal ve sosyal yönünün değerlendirildiği ve Osmanlı Devleti'nin kendi şartlarına uydurulmaya çalışıldığı bu dönemde iktidar ilişkileri de strateji ve kaynak yönünden çeşitli değişiklikler geçirmiştir. İktidar ilişkilerinde yaşanan değişimin öncelikle toplumsal örgütlenmeyle ilişkili olduğu söylenebilir. Toplumsal örgütlenmenin kültürler ve coğrafyalar arasında değişen öncelikleri olduğu varsayıldığında; Osmanlı-Türk toplumu için ''devlet'' kavramının psikolojik ve işlevsel anlamları devlet adına hareket edenlere önemli bir üstünlük sağlamaktadır. Tanzimat Dönemi Osmanlı bürokrasisi bu anlamda, siyasal ilişkileri, bir başka değişle bütünsel-genel ilişkileri, belirlemede hem karizmatik hem geleneksel hem de yasal-ussal türde otorite kurma avantajına sahiptir. Öte yandan bürokrasi kendi yapısı itibari ile örgütlenme kapasitesini geliştirmiş ve sürdürülebilir kılmıştır. Bürokrasinin hem dış koşulların hem de kendi yetilerinin bir sonucu olarak siyasal alanda pozisyon saptama konusunda diğer gruplardan daha güçlü olduğu söylenebilir. Osmanlı-Türk modernleşmesinin önemli bir dönemi olan Tanzimat'ın bürokratik aktörlerinin siyasal hayatta köklü tesirler yarattığı ve bu tesirlerin çeşitli iktidar boyutlarında devam ettiğini söylemek büyük ölçüde mümkündür.

The society which as a whole of relations and institutions, did not occur in independent historical processes. Ottoman-Turkish modernization is continuous in the context of the society in which it is being actualised. The sociological analysis of Şerif Mardin based on societal groups and by Metin Heper analysis of Ottoman-Turkish modernization, which was based on a more state-centered, political science, have been enlightening in understanding the process. In the 19th century, the change of social groups and the state structure is the product of the requirements of global politics and the conscious choices of power owners. The wars and social turbulance experienced during the aforementioned period changed the theoretical background and practice of reform. This situation triggered both a new idea of reform and new ideas opposed to this understanding. The historical period, which is called Tanzimat, is the product of the rise of a new social category in the political field even though its roots are older. During the Tanzimat Period, the change that began on the administrative level of the Ottoman country was increasingly reflected in different social groups. In this period, when the institutional and social aspects of the West were evaluated by bureaucrats and the Ottoman Empire was trying to adapt to its own conditions, power strategies and resources underwent various changes. It can be said that the change in power relations is primarily related with social organization. Assuming that social organization has priorities due to the difference of cultures and geographies; The psychological and functional meanings of the concept of the state in the Ottoman-Turkish society provide a significant advantage to those who act on behalf of the state. In this period, the Ottoman bureaucracy has the advantage of establishing both charismatic, traditional and legal-intellectual kind of authority in order to determine political relations. In another aspect, the bureaucracy has improved its capacity to organize and sustain its organization. It can be said that the bureaucracy is stronger than other groups in the determination of positions in the political sphere as a result of both external conditions and their capabilities. In Tanzimat, which is an important period of Ottoman-Turkish modernization, it is highly possible to say that bureaucratic actors have created deep-rooted influences in political life and that these influences continue in various power dimensions.