Türkiye`de döviz kurlarının yurtiçi fiyatlara geçiş etkisinin yapısal var ile modellenmesi

Abstract

Bu çalışmada, 2006-2018 dönemi aylık verileri kullanılarak Türkiye'de döviz kurlarının üretici ve tüketici fiyatlarına geçiş etkisinin incelenmesi ve söz konusu etkinin derecesinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Döviz kuru hareketlerinin tüketici fiyatlarına geçiş etkisini belirlerken etki boyutunun harcama grupları detayında dağılımını tespit edebilmek için TÜFE'nin genel endeksinin yanı sıra 12 ana harcama grubunun her biri için ayrı ayrı Yapısal VAR modelleri kurularak analiz yapılmıştır. Elde edilen bulgulara göre, genel endeks ile `Çeşitli Mal ve Hizmetler` dışındaki ana harcama gruplarının hepsinde döviz kurunun üretici fiyatlarına yansıma etkisinin tüketici fiyatlarından daha baskın olduğu bulunmuştur. Bunun yanı sıra TÜFE kapsamında yer alan ana harcama gruplarının kendi içerisinde karşılaştırması yapıldığında ise genel endekste gözlemlenenin üzerinde geçiş katsayısına sahip olan ana harcama grupları sırasıyla; `Çeşitli mal ve hizmetler`, `Eğlence ve Kültür`, `Ev Eşyası`, `Gıda ve Alkolsüz İçecekler` ile `Sağlık` olmuştur. Belirtilen harcama gruplarında geçiş etkisinin daha baskın olmasının nedeni olarak içerilen ithal tüketim mal oranının yüksek olması ileri sürülebilmektedir. Bunun yanı sıra TÜFE'nin hizmet kalemi olan `Eğitim` grubu ile devlet tarafından yönetilen-yönlendirilen malları içeren `Alkollü içecekler ve tütün` ana harcama grubunda geçiş etkisinin istatistiksel olarak anlamsız olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuçlar doğrultusunda döviz kurunda meydana gelen artışın neden olacağı enflasyonist baskıyı azaltmak için; hammadde ve ara malı ithalatında dışa bağımlılığın azaltılması, tutarlı enflasyon hedefleri belirlenerek etkin para politikalarının uygulanması sonucu istikrarın sağlanması hedeflenmelidir.

In this study, it is aimed to examine pass-through effect of exchange rates in Turkey on producer and consumer prices by using monthly data for January 2006 and October 2018 period and also to determine the degree of the aforementioned effect. While determining the pass through effect of exchange rate movements on consumer prices, in order to identify the distribution of impact size, different structural VAR models were established for each of the 12 main expenditure groups besides the general index of the CPI. According to the findings, it was observed that the pass-through effect of exchange rate on producer prices was more dominant than the consumer prices for general index and all main expenditure groups except `Miscellaneous goods and services`. Besides, when the main expenditure groups compared within themselves, main expenditure groups having pass through coefficient above the observed in general index are; `Miscellaneous goods and services`, `Recreation and culture`, `Furnishing, household equipment, routine maintenance of the house`, `Food and non-alcoholic beverages` and `Health` respectively. It can be argued that, the reason why the pass-through effect is more dominant in the mentioned expenditure groups is the high rate of imported consumption goods. In addition, statistically insignificant pass-through effect was detected for `Education` which consists of service products and `Alcoholic beverages and tobacco` which covers government-controlled products. In line with these results, it should be aimed to reduce the dependence on imports in raw materials and intermediate goods and to ensure stability through the implementation of effective monetary policies by setting consistent inflation targets.