Sakarya-Amasra-Cide kıyı ve kıyı ötesi sedimanları üzerine genç tektoniğin etkisi

Abstract

Batı Karadeniz, Sakarya Nehri, Amasra- Cide arası kıyı ve kıyı açığından alınan airgun ve 3.5 kHz (ORE) sismik kayıtları Karadeniz baseni için tektonik olayların çok önemli olduğunu göstermektedir. Yakın geçmişte Karadeniz'in bugünün derin baseni haline gelmesine yol açan tektonik olaylar Karadeniz morfolojisi ve sedimanter yapılarını denetlemektedir. Tektonik hatlar başlıca kıyı çizgisine paralel olarak gelişmiş kayma yüzeyleridir. İkinci bir tektonik sistem, diğeri kadar etkin olmayan ve bunlara verev olarak gelişmiş fay sistemleridir. ' Bölgede üç morfolojik öge tanımlanabilmektedir; Kıta sahanlığı, kıta yokuşu ve apron. Bu morfolojik unsurların birbirleriyle yapmış olduğu sınırlar hala aktif olan tektonik hatlardır ve bu öğelerden bir diğerine geçiş genellikle çok ani ve belirgindir. Morfolojik bölümlerin büyüklük ve yayılımları tamamıyla yapısal öğelerin kontrolü altındadır. özellikle kıta yokuşu ve aprortun üst kısımlarında taban topografyası oldukça düzensizdir. Bu bölgeler kütle kaymalarının (slides) ve kayma- oturmalar inin (slumps) en yaygın olduğu bölümlerdir ve değişik boyutlu kaymış kütleler çukurlar ve tepeler oluşturarak düzensiz topografyaya sebep olmaktadır. Kıta yokuşunda topoğrafik düzensizliği oluşturan ikinci unsur denizaltı kanyonlarıdır. Kıta yokuşuna verev veya dik gelişen bu kanyonlar bölgedeki tali fayların ürünüdür ve kanal dolgusu özellikli fazla bir sediment birikimi göstermemektedir. Kayma hatları ve kayan bloklar arasında gelişen tektonik birikim havzaları Karadeniz'in bu bölümü için oldukça belirgindir. Bu tür birikim havzalarına ait? önemli sayılabilecek kalınlıktaki sedimentlerde kayma yüzeyi hareketine bağlı olarak gelişen tabaka dikleşme ve ters eğimlenmeleri bu hatların hala aktif olduğunun bir göstergesidir. Çok büyük boyutlu yumuşak sediment kütle kaymaları, sediment kayma- oturmaları (slumps) apronun üst kısımlarında, özellikle bu tür hareketlerin oluşumuna müsait taban eğimine sahip olduğu bölge batısında cok yaygındır. Kıta yokuşu- apron geçiş bölgeleri için tipik olan sediment kayma- oturmaları, muhtemelen ana kayma yüzeyleri ve bugün daha derinlerde kalmış olan eski slumplara i kayma- oturma) ait kayma yüzeylerinin hareketlerince tetiklenmektedir. Bölgede, apronun kayma- oturma gösteren sediment leriyle, yatay tabakaları arasında her saman kesin bir sınır bulunmamakta? geçiş dereceli olmaktadır» Slumplardan sonra tekdüze yatay tabakalar kilometrelerce devam etmektedir. Ancak bugün sediment birikimi nedeniyle, eski eğimlerini dolay ısı ile slump bölgesi olma özelliğini kaybetmiş olan alanlar yatay sediment tabakaları altındaki paleo- slumpîarıyla geçmişteki eğim durumlarını yansıtmaktadır. Bölgede slump birikim alanları zaman içerisinde daralmıştır.

It has been observed that the tectonics are quite important for the Black Sea basin deducted -from the airgun and 3.5 kHz <ORE) seismic imformation obtained for the shore and offshore areas of western Black Sea between the area of Sakarya river mouth and Amasra- Cide. Tectonisra controls the sedimentary formations and morphology of the Black Sea to become deep basin of present day in very recent geological time. Hain tectonic features are slide planes were developed parallel to coast line. The second feature which is not very effective is the fault system developed oblique to previous one. Three morphological features are described in the area ass Continantal shelf» continental slope and apron» These morphological features make sharp transition zones with each other and these zones show active tectonics. The area! extent of the morphologic divisions are complateiy controlled by the structural features. Sea floor topographies of continantal slope and upper part of the apron are quite irregular. These areas are suitable for mass slides» and the rugged topography is caused by ridges and trenches formed by slump features having various sized. The other phenomenon is the sea floor canyons causing the topographic irregularity over the continantal slope. These canyons are formed by secondary faults prependicular or oblique to the continantal slope and these do not contain very much sedimantary deposits which are of type canal fillings. Tectonic basins which were developed between slide blocks and lines are quite distinctive in this part of the Black Sea. Indications of vertical layering and revers dips within the sedimentary sequence having considerable thickness formed in these basinsj are the signs of active tectonics in these zones» Extensive mass slides of soft sediments and sediments slumps are observed consirable in the upper parts of apron and especially the western side of the area having appropriateIX seafloor slopes for these kinds o`F events. Probable main slump surfaces showing the present slides and slumps in the transition zones of continantal slope and apron» are triggered by main slide surfaces and the old slump surfaces at depth. There is a gradual transition between horizontal layers and sediments having slide and slump features without having obvious boundries. After the slumps* homogenous horizontal layers extend long distances. Presence of paieo- slumps under the present horizontally layered sequences? indicate older morphologies which were lost their slumping features with changing dips due to sedimentation slumping areas have been restricted in time.