İnönü dönemi T. C. Hükümetlerinin sosyal yardım politikaları, 1938‒1950

Abstract

İnsanlık ve toplumsal yaşamın tarihi kadar eski olan sosyal yardımlar, Türk Tarihi'nin de önemli bir parçası olabilmiştir. Osmanlı'dan kalan mirasın üzerine Cumhuriyet, bazı yasal ve kurumsal düzenlemeler aracılığıyla yeni ve modern bir yapı oluşturmayı başarmıştır. Sosyal yardımlar, erken Cumhuriyet döneminde devrimin bir parçası olarak ele alınmış, hem dönemin tek partisi olan Cumhuriyet Halk Partisi'nin, hem de dönem hükümetlerinin programlarında bir politika aracı olarak yer bulmuşlardır.1936 yılında Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâleti'nin teşkilât yapısının yenilenmesiyle ilgili yapılan yasal düzenleme ile sosyal yardım politikalarının uygulanmasında yeni bir aşamaya geçilmiş ve sosyal yardım politikası çoğunlukla resmi, yarı‒resmi ve iktidarla iyi ilişkiler kuran sivil/gönüllü kurum ve kuruluşlar aracılığıyla yürütülmeye başlamıştır. Mustafa Kemal Atatürk'ün ardından Cumhurbaşkanlığına seçilen İsmet İnönü'nün bu görevi yürüttüğü süre boyunca Hükümetler, erken Cumhuriyet döneminde temelleri atılan sosyal yardım politika ve uygulamalarına eklemeler yaparak devam etmişlerdir. II. Dünya Savaşı ve savaş sonrasındaki çok partili yaşama geçiş yıllarında görev yapan toplam dokuz Hükümet, dönemin şartlarına göre çeşitli alanlarda sosyal yardım politikaları belirlemiş ve bunları uygulamaya koymuşlardır. II. Dünya Savaşı ve savaş ekonomisi tedbirleri, sosyal yardım politikalarının belirlenmesi ve uygulanma süreçlerini en çok etkileyen unsurlar olmuşlardır. Bu çalışmanın amacı, 1938 yılı sonundan başlamak üzere 1950 yılı ortasındaki iktidar değişikliğine kadarki İnönü dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi iktidarı boyunca görev yapan Hükümetlerinin nasıl bir sosyal yardım politikası belirlediklerini, belirlenen politikaların nasıl uygulamaya konulduklarını ve hangi sonuçların elde edildiğini ortaya koyabilmektir. Özellikle parti programları, hükümet programları ve bütçelerde sosyal yardımların nasıl yer aldığı incelenerek söz konusu dönemde Hükümetlerin sosyal yardım faaliyetleri topluca ele alınmaya çalışılmıştır.

The social assistances, which are as old as the history of humanity and communal living, have also been able to be an important part of Turkish History. The republic, over the heirdom left from the Ottoman, was able to establish a new and modern structure by means of some legal and institutional arrangements. Social assistances were regarded as a part of the revolution in the early republican period; and had a place as a political tool in the programmes of both the Republican People's Party, which was the only party of the period, and the governments of that period.With the legal arrangement about the novation of the organizational structure of the Ministry of Health and Social Assistance in 1936, it was proceeded to a new phase in the application of the social assistance policies, and social assistance policy started to be carried out mostly by official, semi-official and non-governmental/non-profit institutions and organizations which had good relations with the ruler. The governments made some additions to the social assistance policies and applications founded in the early republican period during the term of office of İsmet İnönü, who was elected as the President of the Republic after Mustafa Kemal Atatürk. All of the nine governments serving during the years of the Second World War and transition to a multi-party system after the war determined social assistance policies in various fields according to the conditions of the period and put them into effect. The Second World War and measures of war economy were the factors affecting the determination of the social assistance policies and their application processes at most.The aim of this study is to be able to present what kind of social assistance policy the governments serving during the İnönü period from the end of 1938 to the government change in the middle of 1950 and the rulership of the Republican People's Party determined; and how the determined policies were put into effect; and which results were obtained. The social assistance activities of the governments in the period in question are discussed all together by examining how the social relieves were involved especially in the party and government programmes and budgets.