Ordu ili ve çevresindeki doğal vejetasyonda yetişen bazı yenilebilir yabani bitki türlerinin mineral madde kompozisyonun belirlenmesi

Abstract

Bu araştırmada Ordu ve çevresindeki doğal vejetasyonda yetişen ve yöre halkı tarafından tüketilen 4 tür yabani bitki (Isırgan (Urtica diocia), Kaldırık (Trachystemon orientalis), Melocan (Similax excelsa) ve Sakarca (Ornithogalum umbellatum)) Mart-Mayıs 2008'de örnekleme kurallarına göre (tesadüfi örnekleme) toplanmıştır. Bu çalışmada yabani bitkilerdeki makro, mikro ve toksik elementlerinin miktarları daha hassas sonuç verdiği bilinen ICP-MS ile tespit edilmiş ve ayrıca mineraller açısından zengin bitki tür/türleri saptanmıştır.Alınan sonuçlara göre yabani bitkilerde rutubet %79.44-93.23, toplam kuru madde %6.77-20.56 ve kül %0.79-2.26 arasında değişmektedir. Bitki taze ağırlığında mg/kg (ppm) olmak üzere makro elementlerden K 213.34-7741.89, Ca 14.96-1074.52, Mg 66.79-953.73, Na 11.61-65.71 arasında değişim gösterirken, mikro elementlerden Fe, Zn, Cu, Mn, Ba, Ni, Al, V, B, Cr, Co, Mo, Be, Se ve Ag ise sırasıyla 0.634-160.53, 3.80-8.39, 1.052-9.98, 0.975-18.21, 1.902-130.33, 0.542-6.11, 0.112-10.79, 0.035-9.77, 0.297-2.61, 0.046-0.93, 0.010-0.502, 0.017-1.798, 0.000-0.009, 0.000-0.076 ve 0.011-0.161 arasında değişti. Ayrıca toksik elementlerden (ağır metaller) As, Cd, Hg, Tl ve Pb ise taze bitkide mg/kg olmak üzere sırasıyla 0.014-0.586, 0.002-0.771, 0.084-0.605, 0.087-0.635 ve 0.225-2.673 arasında saptanmıştır. Bitkilerin tümünde antimon (Sb) miktarının tespit edilebilir düzeyde olmadığı belirlenmiştir.Kırk (40) örneğin analiz sonuçlarına göre yabani bitkilerin Na ve Hg içeriklerinin bitki türüne göre değişkenlik göstermezken buna karşın rutubet, TKM, kül, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Mn, Ba, Ni, Al, V, B, Cr, Co, Mo, Be, Se, Ag, As, Cd, Tl ve Pb içeriklerinin ise bitki türüne göre farklılık göstermiştir (P<0.05). Bu çalışma, yabani bitkilerin, özellikle Fe, Cu, Mn, Cr, Mo, K, Zn ve Mg gibi mineralleri ile Türk halkının diyetine önemli derecede katkıda bulunmasında popüler sebzeler olarak kullanılabileceğini, diğer taraftan yabani bitkilerin, insan sağlığına toksik etkide bulunan Cd, As, Hg, Tl ve Pb gibi ağır metalleri ile olumsuz etkisinin olabileceğini göstermiştir.

In this research, the 4 species of wild plants ((Isırgan (Urtica diocia), Kaldırık (Trachystemon orientalis), Melocan (Similax excelsa) and Sakarca (Ornithogalum umbellatum)) by local people consumed were collected in the natural vegetation from Ordu province and in the vicinity at March-May 2008 according to the rules of sampling (random sampling). In this study, the amount of of wild plants known to give more precise results were determined with ICP-MS. Also rich in minerals, plant species/types were determined.According to the results of analysis, in these wild plants ranges of moisture, total dry matter and ash were 79.44-93.23%, 6.77-20.56%, 0.79-2.26% respectively. While macro elements were ranged K 213.34-7741.89, Ca 14.96-1074.52, Mg 66.79-953.73, Na 11.61-65.71 as mg/kg (ppm) in fresh weight, micro elements such as Fe, Zn, Cu, Mn, Ba, Ni, Al, V, B, Cr, Co, Mo, Be, Se and Ag were changed 0.634-160.53, 3.80-8.39, 1.052-9.98, 0.975-18.21, 1.902-130.33, 0.542-6.11, 0.112-10.79, 0.035-9.77, 0.297-2.61, 0.046-0.93, 0.010-0.502, 0.017-1.798, 0.000-0.009, 0.000-0.076 and 0.011-0.161, respectively. Also As, Cd, Hg, Tl and Pb that is determined mg/kg level in fresh plants as toxic metals (heavy metals) were ranged from 0.014 to 0.586, 0.002 to 0.771, 0.084 to 0.605, 0.087 to 0.635, and 0.225 to 2.673, respectively. Contents of antimony (Sb) were can not determine in most of wild plants.According to the results of statistic analysis of forty (40) wild plants, Na and Hg contents were not varied compared to plant species, while moisture, total dry matter, ash, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Mn, Ba, Ni, Al, V, B, Cr, Co, Mo, Be, Se, Ag, As, Cd, Tl and Pb contents were showed difference in the plant species (P<0.05). This study show that wild plants may be used as popular vegetables in the Turkish people's diet to important contribute of minerals especially with contents of Fe, Cu, Mn, Cr, Mo, K, Zn and Mg and the other hand, wild plants can be showed negative effect with heavy metals as Cd, As, Hg, Tl and Pb that could toxic effect on human health.