Kadı Beyzavi ve Nizamu`t-Tevarih`inin edisyon kritiği ve tahlili

Abstract

Bu çalışma Kadı Beyzâvî ve Nizâmu't-tevârîh adlı eserinin edisyon kritiği ve tahlilinden ibarettir. İslâm dünyasının önemli simalarından biri olan ve İslâmî ilimlerin hemen hemen hepsine dair eserler telif ederek ` Allâme ` unvanı kazanan Kadı Beyzâvînin hayatı, eserleri ve ilmi kişiliğinin önemi tartışılmaz bir gerçektir. Tez konumuz olan bu eserinde Hz. Âdem'den itibaren son tarih olarak verilen 687/1288 yılma kadar geçen Pişdâdiler, Keyâniler, Eşkâniler, Sâsâniler, özellikle Peygamberler tarihi ve ayrıca Raşid Halifeler, Emevîler, Abbasîler, Saffâriler, Sâmânilen, Gazneliler, Deylemiler, Selçuklular, İsmâililer, Salgurlular, Hârizmliler ve az da olsa Moğollar hakkında değerli bilgiler ihtiva eden bu eser tarih alanında yapılacak çalışmalara kaynak olması bakımından önemlidir. Çalışmamızın konusunu teşkil eden ve konusu tarih olan Nizânu't-tevârîh'in Türkiye'de bulunan el yazması nüshaların karşılaştırılması, tarihi araştırmalara malzeme temin etmesi ve bilhassa tercümesinin yapılması açısından önem arzetmektedir. Bu çalışma bir giriş ve dört bölümden meydana gelmektedir. Giriş bölümünde, XII. yüzyılda İran ülkesinde Hâkimiyet kuran Selçuklular'ın Salgurluiar'ın ve Moğollar'ın siyasi, sosyal ve kültürel durumları hakkında bilgi verildi. Birinci bölümde, Kadı Beyzâvînin hayatı, eserleri ve ilmî kişiliği üzerinde duruldu. İkinci bölümde, Nizâmu't-tevârîh'in tahlili, dil ve üslûbu, el yazması nüshaların tavsifleri ve neşre hazırlanan metnin imlâ özellikleri üzerinde duruldu. Üçüncü bölümde, hazırlanan Farsça metnin Türkçe tercümesi verildi. Dördüncü bölümde, Neşre hazırlanan ` Nizâmu't-tevârîh'in ` Farsça metni yer aldı. Metni oluşturan sayfa sonlarında metinle ilgili varyantlar ve gerekli görülen yerlerde açıklamalar yapıldı. Metnin sonuna da isim, yer ve kitap indeksi eklendi.

This study is composed of Qadi Bayziwi's life and edition critic and analysis of his book which is named Nizâmu't-tevârikh. It is reality that importance of life, works and scientific personality of Qadi Bayzawi, who is reached ` Allâme ` title because of he wrote works about almost all Islamic sciences. This work of Qadi Bayzawi, which is contained valuable knowledges about Pishdâdiyân, Kayâniyân, Mulu't-tawa'if ( Parthians ) specially Prophets history and Rashid Chalips, Umayyads, Abbâsid Caliphs, Saffârids, Sâmânids, Daylamis, Seljuqs, Ghûris, Ism'ilis, Salgharids, Khwarazmshahs and also a little knowledges about Mongols since Hz. Adam until given as the last date 687/ 1288 in aforementioned work, is also important to become a source to historical researches. It is very important that comparison of manuscripts of Nizâmu't-tevârikh in Turkey, which is about history and it is concerned in this study, because of mointain source to historical researches and Turkish Literary especially to make its translation. It is divided into four chapters with an introduction. In the introduction, it is given an account of politic, social and cultural of Seljuqians, Salgharians and Mongolians which are dominated in Persian region, in XII century. In the firs chapter, it is concerned with the life, works and sicientific personality ofQadiBayzawi. In the second chapter, it is concerned with analiysis of ` Nizâmu't-tevârikh K, it is language and style charactezation and ortographical characteristics of its manuscripts and ortographical characteristics of the text which is prepared to edition. In the third chapter, it is given by translating of prepared Persian text in Turkey. In the fourth chapter, it is given Persian text Nizâmu't-tevârikh which is prepared to edition. Two different footnotes are used in the text. Informations about different variations of text, are given in the first of both. In the second, the necessary cases area explained. Also name, place and book indexes are added add of text.