Tarihi süreç içerisinde Türk toplumunda aydın

Abstract

ÖZET Aydınlar, ilkel toplumlardan günümüz toplumlarına gelinceye kadar bütün toplumlarda varolmuşlardır. Ancak aydınların konum ve rolleri içinde bulundukları topluma ve çağa göre farklı olabilmiştir. Aydın kimliğinin ortaya çıkmasında, belirlenmesinde ve yönlendirilmesinde toplumsal şartların, siyasi sistemin ve kültürel sistemin rolü olmuştur. Eski Türklerde devlet yönetiminde görev alma aynı zamanda aydın olmayı da sağlamıştır. Devlet yönetiminde görev almanın sadece soydan geçimli olmaması, halka da açık olması, kabiliyete, bilgiye ve beceriye sahip olanlara aydınlar topluluğuna girme imkânı vermiş ve bu durum aydın-halk bütünleşmesini sağlayan önemli bir unsur olmuştur. Osmanlı toplumunda aydın rolünü ulema grubu üstlenmiştir. Osmanlı Devleti'nde medresede, tekkede ve saray okullarında eğitim görerek yetişen aydınlar, bilme, kültürü devam ettirme, toplumsal yapıyı güçlendirme, dinsel değerleri aktarma gibi fonksiyonlara sahip olmuştur. Tanzimat döneminde açılmaya başlayan yeni eğitim kurumlan ve benimsenen yeni hukuki ilkeler ulemanını faaliyet alanını daraltmış, yeni aydınlar grubu oluşmaya başlamıştır. Batı medeniyeti karşısında zor durumda kalan Osmanlı toplumunda, kurtarıcı tavırlar özellikle Meşrutiyet devrinde fikir akımları haline gelmiş ve bu akımlar Cumhuriyet devrine de intikal etmiştir. Cumhuriyetin kurulmasında görev alan aydınlar ve elitler daha önce yoğun olarak tartışılan konularda radikal adımlar atmışlardır. Bu çalışma, tarihsel süreçte, Türk aydının yerini, kimliğini ve fonksiyonlarını belirlemek ve anlamak için yapılmıştır. TC YÜKSEKÖĞRETİM KURÜLG DOKÜMANTASYON MERKEZİ

ABSTRACT There have been intellectuals either in ancient societies or in contemporary societies. However, the roles and situations of intellectuals have differentiated according to their societies and times. In the emergence, determination and divection of intellectual identity, there have been roles of social conditions, political and cultural system. In ancient Turks, being in the state administration at the same time has obtained being intellectual. Being in the state administration has not only derived from heredity but also it has been opened for society. This condition has given enable to come into intellectual ocmmunity. So this been an important factor that provided intellectual-society integration. In Ottomon society, the role of intellectual was belong to ulema. In Ottomon Empire, intellectuals that have educated in medrese, tekke and the palace schools, have been same functions such as knowing, picking up culture, strengthening social structure and transfering religious norms. New educational institutions that have started to open in Tanzimat period, and new legal rules that were adapted, have limited of ulema's activity scope and have started to emerge new intellectual group. In Ottomon society that has met in difficulty aganist western civilization, liberator attitude especially in Meşrutiyet period has come into ideal movements and this movements also have passed to Republic period. Intellectuals and elites that have a mission in the construction of Republic, have steped radically in the subjec that has been critisized in advance. This study aimed at determining and understanding of identity and fuctions of Turkish intellectual in historical process.