Türk sosyolojisinde Ziya Gökalp geleneği ve Mustafa E. Erkal

Abstract

Sosyolojiyi Türkiye'ye tanıtan Batı'dan Fransız sosyologu Emile Durkheim'ın yöntem ve tekniklerini kullanarak bir Türk sosyolojisi oluşturma çabasında olan ilk Türk sosoyoloğu Ziya Gökalp'tir. Gökalp, kültür, medeniyet, millet olma, milliyetçilik, İslâmlaşma gibi bugün de hem genel hem de Türk sosyolojisinin önemli meselelerinden olan konulan ilk kez ele almış, halen güncellik ve önemini koruyan pek çok meselelerle ilgili olarak ilk saha araştırmalarına yönelmiştir. Ziya Gökalp'in sosyolojik görüşlerini, ele aldığı kavranılan ve konularda oluşturduğu modeli benimseyerek, onun bakış açısı doğrultusunda Gökalp geleneğini sürdüren ve Mustafa E. Erkal'la devam eden Türk sosyologlarının sosyolojik görüşleri tez konusu seçilmiştir. Türk sosyolojisinde Ziya Gökalp tarafından temsil edilen millî model üzerinde yoğunlaşılmış fakat yüksek lisans çalışmasının sınırlarını aşacağından dolayı seçici davranılarak, Gökalp sosyolojisinin ilk takipçilerinden Mehmet İzzet, daha sonra sırasıyla Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Hilmi Ziya Ülken, Nurettin Şazi Kösemihal, Mümtaz Turhan, Erol Güngör, Cemil Meriç, Mehmet Eröz, Orhan Türkdoğan ve Amiran Kurtkan Bilgiseven ve Gökalp geleneğinin günümüz temsilcilerinden Mustafa E. ErkaPın görüşleri daha aynntılı bir şekilde sunulmaya çalışılmıştır. Gökalp'ten sonraki Gökalp çizgisi sosyolojisinin değişip değişmediği sorusu çalışmamızın hipotezini oluşturmuştur. Ziya Gökalp düşüncesinin devamcılan, onun getirdiği kavranılan kullanarak yeni kavramlar oluşturmuşlar ve içinde bulunduklan zamanın şartlanna uyarlamışlardır. Ancak başta ortaya koyduğumuz hipotez olan Ziya Gökalp çizgisi sosyolojisinin pek fazla değişmediği söylenebilir. Zira ele aldığımız bu sosyologlar Gökalp'e eleştiriler yöneltmekle Zeki Arslantürk'ün ifadesiyle Gökalp düşüncesinin revisyonistleri olmuşlardır.

Sociology introduced to Turkish society by Ziya Gökalp, who known as the first Turkish sociologist, using Durkheimian methods and techniques. By using these techniques, making a first hand field research abaut topics including culture, civilization, nation, nationalizm and İslâmization, which are also important for today researchers. The topic of the thesis the tradition started by Gökalp and continued by Mustafa Erkal. Because the topic is too large we bound it by these sociologist: Mehmet İzzet, Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Hilmi Ziya Ülken, Nurettin Şazi Kösemihal, Mümtaz Turhan, Erol Güngör, Cemil Meriç, Mehmet Eröz, Orhan Türkdoğan, Amiran Kurtkan Bilgiseven and Mustafa Erkal who is today a representative this tradition. Our hypothesis in this study whether Gökalp's understanding of sociology changed after Gökalp or not. Followers of Gökalp, by used Gökalp concepts and adapt them to a new conditions. But we see that this sociological understanding has not changed. And these sociologists by critisizing Gökalp thoughts, they may become his traditionist.