Anadolu`yu Türkleştirenlerin isimleri - Kitab-ı Cihan-numa`da geçen özel isimler üzerinde bir deneme -

Abstract

ÖZET Anadolu'nun Türkleşmesiyle ilgili meseleler, bugüne kadar bütün yönleriyle aydınlatılmamıştır. Bu çalışma, Anadolu'daki ilk dönem Türklerinin kullandıkları özel adları incelemek ve bu yönden meseleye katkıda bulunmak gayesiyle yapılmıştır. Bunun için, bu devreyi anlatan kroniklerin en hacimlilerinden olan Kilâb-ı Cihûn-nümâ seçilmiştir. Eserde geçen bütün özel adlar tespit edilmiş; bunlardan Türkçe olanlar; ses, yapı, köken ve anlam yönünden incelenmiştir. Ayrıca, bunların temel tipleri ortaya konularak yapı ve anlamlarına göre tasnif edilmiştir. Her özel adın, öncelikle, yapı ve köken bakımından tahlili yapılmış; sonra Türkiye Türkçesindeki anlamı verilmiş; daha sonra da tarihî seyri üzerinde durulmuştur. Bundan sonra metinde geçen cüm lelerden bir tanesi örnek olarak verilmiş ve Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Eserde tespit edilen ve Türklere ait olan şahıs adlarının % 70'i Türkçe; kalan % 30'luk kısım, Arapça veya Farsça kökenlidir. Rumca kökenli şahıs adına ise hiç rastlanmamıştır. Çalışmada, şahıs adlarının yanı sıra askerî, idarî ve dinî konu larda çeşitli unvan, makam, görev ve kurum adlan da tespit edilmiştir. Bu tür ad ların % 66'sı Türkçe; kalan %34'ü ise, Arapça veya Farsça kökenlidir. Anadolu'nun Türkleşmesi meselesine ışık tutabilecek en önemli dil malzemesi şüphesiz yer adlarıdır. Tespit edilen yer adlarının % 64'ü Türkçe, % 3'ü Arapça veya Farsça kökenlidir. Bunların Türkler tarafından verileceği göz önüne alınırsa bu oran % 67'ye çıkar. Kalan % 33'ü de Rumca veya diğer dillerindendir. Bu, 15. yüzyıla kadar Anadolu'daki yerleşim birimlerinin çoğunlukla Türkler tarafından kurulduğu anlamına gelir. II

ABSTRAC The problems related to the Turcification of Anatolia have not been clarified with all dimesions yet. The aim of this study is to investigate the proper names that were used by the Turks in Anatolia in early periods, and by this way, to contribute to the illumination of the problem through this way. Therefore Kitâb-ı Cihân-nümâ was chosen, because it is one of the most voluminous chronicle narratives of this period. All proper names which were chronic in the book were detected. The Turkish names were analyzed on the basis of their phonetic, etymologic and semantic. Moreover, they were classified according to their morfology structures and semantics by showing their fundamental typs. Every proper name was analyzed, firstly on the basis of their structure and origin, then their meaning in Turkish were given. After that their historical developments was clarified. Lastly a sentence from the text was given as an example and it was translated into Turkish. 70 % of names were detected in the text are Turkish in origin, the rets of 30 % belong to either Arabic or Persian. No proper name was found with Greek origine. In additon to the proper names, varios titles position and institution names related to the military, administration and religion were detected. 66 % of such names are Turkish, the rest of 34 % are either Arabic or Persian in origine. Most important source which illumimates the problem of Turcification of Anatolia are the name of the places. The 64 % of the names of the places which were discovered in the book are Turkish, and the rest of 3 % are either Arabic or Persian origin. If it is taken into accout that these names were given by the Turks themselves, the preportion reaches to 67 %. The rest of 33 % are either from Greek or from other languages. This means that until the fifteenth century most of the setlements in Anatolia were founded by the Turks. Ill