Türk parlamenter sisteminde cumhurbaşkanının rolü

Abstract

ÖZET 1982 Anayasasının kabul ettiği Türk parlamenter sisteminin diğer parlamenter sistemlerden farklı olması gayet normaldir. Normal olmayan parlamenter sistemi kendine özgü yorumlamak ve uygulamak değil sistemin özünden kopmaktır. Parlamenter sistemin özü, devlet içerisinde üç ana kuvvetin (yasama, yürütme, yargı) farklı organlara verilerek bu organların birbirini dengelemesini ve denetlemesini sağlamaktır. Bu üç kuvvetten yürütme tek bir organa verilmemiş devlet başkanı ve bakanlar kurulu arasında paylaştırılmıştır. Yürütme içerisinde bakanlar kurulu yürütmenin sorumlu ve icrai kanadını, devlet başkanı ise sembolik yetkileri olan sorumsuz kanadını oluşturmaktadır. 1982 Anayasasında da yürütme, parlamenter sisteme uygun olarak Cumhurbaşkanı ve bakanlar kurulu arasında paylaştırılmıştır. Bu normaldir, normal olmayan ve Türk parlamenter sistemini klasik parlamenter sistemin özünden uzaklaştıran nokta; sembolik yetkileri olması gereken Cumhurbaşkanının olağan ve olağanüstü yetkilerle donatılmış olmasıdır. Bu sebeple Cumhurbaşkanının Türk parlamenter sistemi içerisindeki konumu ve yetkileri, Türk Anayasa Hukuku doktrininde ve kamuoyunda her zaman için güncelliğini koruyan bir tartışma konusudur. 1982 Anayasasında düzenlenen Cumhurbaşkanının konumunun parlamenter sistemle ne denli uyuştuğunu incelemek amacıyla çalışmamızda; öncelikle parlamenter sistem ve devlet başkanlığı kavramları ile Türk Anayasalarında devlet başkanlığının gelişimi ele alınmıştır. Daha sonra 1982 Anayasasının öngördüğü parlamenter sistemde Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri son olarak ise Türk parlamenter sisteminde Cumhurbaşkanının sorumluluğu incelenmiştir. Sonuçta Türk parlamenter sisteminde Cumhurbaşkanının klasik parlamenter sistemdeki devlet başkanının konumuyla uyuşmayan yanları ortaya konularak bu konudaki öneriler dile getirilmiştir.

ABSTRACT It is quite normal that Turkish parliamentarian system that is established by 1982 Constitution is different from other parliamentarian systems. What abnormal is not establishing a unique parliamentarian system peculiar to Turkey's own conditions, but it is changing the essence of parliamentarian system. The essence of parliamentarian system is sharing three different powers of state, i.e. Legislation, Executive and Judiciary, among three different organs in order to check and balance each other. Executive power is shared between a President who has symbolic powers and has political and criminal immunity and a Cabinet of Ministers which has the power and responsibility. 1982 Constitution establihhed a two-wing executive branc in accordance whit the classical parlamentarian system. The executive power is shared between with the President and the Goverment. Nevertheless, this Contitution allocates so many powers to the President that it is incompatible with the status of President in Parlamentarian system as an irresponsible wing of the Executive. That is why the role and power of the President is a subject of discussion among Turkish public and contitutional lawyers. This study examines the role of the President in Turkish parlamentarian system and compatiblity of this role whit the classical parlamentarian systems. The first chapter looks at the characteristics of the parlamentarianism. The second chapter exemines the powers and responsibility of the President under 1982 Constitution and evaluates the role of President in Turkish parlamentarian system in order to suggest some amendments in the Constitution. II