820 numaralı Temettuât Defterlerine (1256/1840) göre Mucur ve Hacıbektaş kazalarının sosyo-ekonomik durumu

Abstract

ÖZET Arapça'da kârlar, kazançlar anlamına gelen temettuât sözcüğü, Osmanlı malî sistemi içinde, Tanzimat'tan sonra uygulama alam bulmuş malî bir terimdir. Tanzimat'ın uygulandığı eyaletlerde `herkesten kazancıyla orantılı vergi alınması` ilkesine uygun olarak yürürlüğe konulmuştur. Bu sayımların yapıldığı defterlere temettuât defterleri denilmiştir. Temettuât defterleri, ekonomik potansiyeli çok geniş bir çerçevede veren önemli bir sosyo-ekonomik tarih kaynağıdır. Mucur ve Hacıbektaş kazalarında 1840 (1256) yılında yapılan temettuât sayımlan, bu çalışmanın ana kaynağı olmuştur. Bu çerçevede Tanzimat'ın ilk yıllarında adı geçen kazaların merkez mahalle ve çevre köylerinin demografik durumu ve sosyo-ekonomik yapısı ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Bu çalışmada nüfusun, merkez mahalleler göz önünde bulundurulduğunda Mucur'da Hacıbektaş'tan fazla olduğu anlaşılmaktadır. Toplam malvarlığı ve vergi durumu her iki kaza benzer durumdadır. Yine her iki kazanın ekonomik olarak genel özelliği tarım ve hayvancılıktır. Temettuât defterlerindeki verilenlerden yola çıkarak, her iki kaza merkezine günümüzden bakıldığında buraların büyükçe birer köy ya da küçük birer kasaba oldukları sonucu çıkmaktadır. Tabii ki bu kaza merkezlerim onları tamamlayan köyleriyle birlikte düşünmemiz gerekmektedir. O özelliği ile de geleneksel Osmanlı kaza merkezi görünümü taşımaktadırlar.

ABSTRACT The world `temettuât`which means profit and benefit in arable, is a term in Ottoman financial system which was applied after the political reforms in the empire. It was put in the practice according to the principle `to collect taxes in accordance with one's own income ` in the states where the reforms where applied. The notebooks on which these counts were made were called temettuât inventories. These inventories are important socio-economic historical sources, which reflects the economical capacity on a wide scale. The temettuât counts which were made in Mucur and Hacıbektaş districts has been the main source of this study. `In this frame, the demographic situation and socio-economic condition of the center quarters and the surrounding villages of the named districts in the early years of the reforms are studied in detail. Tn this study, it is understood that the population was higher in Mucur than in Hacıbektaş when center quarters were considered. The total property and the tax rates were similar districts. Again, the general economic characteristics of both districts were agriculture and livestock raising. Commenting on the data given in temettuât inventories, it can be concluded that both of the district centers were big villages or small tomns in today's measures. Surely, we need to consider these district centers with the villages surrounding them. With this characteristic, they carry the traditional Ottoman district center vision. VI