Türk Anayasa Hukukunda toplantı ve gösteri yürüyüşü özgürlüğü ve sınırlandırılması

Abstract

ÖZET Bu tez, toplantı ve gösteri yürüyüşü özgürlüğünün tarihi gelişimi ve pozitif hukukumuzda ve uluslararası belgelerde düzenlenişi ele almaktadır. Toplantı, belli bir amaçla birden fazla kişinin geçici bir süre bir araya gelmesidir. Gösteri yürüyüşleri ise, bir düşünce ve kanaatin açıklanması ve yayılmasına hizmet eder. 1876 Kanuni Esasisinde 1909 değişiklikleri ile toplantı özgürlüğü Türk Anayasa Hukukuna girmiştir. 1924, 1961 ve 1982 Anayasalarında da toplantı ve gösteri yürüyüşü özgürlüğü yer almıştır. 1961 Anayasası döneminde idareye erteleme ve yasaklama yetkileri verilmiş, ancak Anayasa Mahkemesince idareye tanınan bu yetkiler hakkın özü kavramına dokunduğu için iptal edilmiştir. Ancak 1982 Anayasasında erteleme ve yasaklama yetkileri ayrıntılı bir biçimde yer almış ve süreleri ve yetki alam genişletilmiştir. İdareye tanınan bu geniş yetkiler nedeniyle, 1982 Anayasası ve 2911 sayılı TGYK'nda yer alan önceden bildirim sistemi, uygulamada izin sistemine dönüşmüştür. Ancak 1982 Anayasası ve 2911 sayılı TGYK'nda 4709, 4748, 4771 ve 4963 sayılı Kanunlarla yapılan değişiklikler ile uygulamada da bildirimde bulunma sistemine geçilmeye çalışılmıştır. Ayrıca dernekler, vakıflar ve sendikalar ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının kendi konu ve amaçlan dışında toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme yasağı kaldırılmıştır. Özgürlüğün kullanımı sırasında karşılaşılan idarenin ölçüsüz güç kullanımı halen devam etmekte olup, özgürlüğü sınırlamada idarenin kullandığı araçlarda ölçülülük ilkesine göre davranmadığı görülmektedir. İdare, trafik yoğunluğu ve kamu düzeni gerekçeleri ile bu hakkın kullanımını sık sık engellemektedir. Sonuç olarak toplantı ve gösteri yürüyüşleri özgürlüğü, son yapılan değişikliklerle çağdaş demokrasilerde görülen esaslara uygun normlarla düzenlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca yargı kararlarında özgürlüğü Avrupa Birliği Müktesebatma uygun şekilde özgürlükleri genişletici bir yaklaşım içinde bulunulmuştur. Yine de uygulamada idarenin toplantı ve gösteri yürüyüşleri özgürlüğünü genişletici şekilde uygulaması zaman alacak gibi görünmektedir.

II ABSTRACT This thesis has considered the historical evolution and the regulation of the freedom of assembly and demostration march in our positive law and in international documents. Assembly is gathering of a group of people temporarily for a certain goal. While demostration marchs are serving the expression and spreading of a though or of an opinion. The freedom of assembly has been introduced into our law in the Constitutions of 1876 with the changes of 1909. That right was also included in the Constitutions of 1924, 1961 and 1982. The authority `postpone and forbid` have been granted by laws during the Constitutions of 1961 to the administration, but that authorities which harmed essence of the right, having been granted to the administration have been annuled by Constitutional Court. However, the authority `postpone and forbid` has been regulated more detailed in the text of Constitutions of 1982 and which have been extended period and authority area. As that extend authorities granted to the administration, the obligation of announcement before enjoyment of the right which is found Constitutions of 1982 ve 291 1 numbered Law Concerning Assembly and Demostration Marches, has transformed in practice as the system of permission. But, in the Constitutions of 1982 and 2911 numbered Law Concerning Assembly and Demostration Marches with the changes 4709, 4748, 4771 ve 4963 numbered Laws it has been tried to pass in practise the system of the obligation of announcement. İn addition, the fact that associations, foundations, trade unions and public autority characterised professional organisations are not allowed to organise assemblies and demostration marches other than their own subjects and goals, have been annuled. It is seen that the administration dosen't behave according to moderation principle in the means used to restrict the freedom, as the unmeasured use of power by the administration faced during the usage of freedom is still going on. The administration usually prevent the usage of the right of the freedom of assembly and demostration march by indicating the reasons of trafic congestion and public order.Ill In conclusion, with recently made changes, freedom of assembmly and demostration march have been tried to regulate with fit rules which are seen in contemporary democracy. İn addition, in the judgement decisions, that freedoms was to be found in an extended approach conveniently European Comminity Law. Nevertheless, it seems as if the practise of the freedom of assembly and demostration march in a wide way by administrationin practise, will take time.