Soğuk savaş sonrası Türk-Amerikan ilişkileri (1989-2001)

Abstract

Bu çalı manın amacı, 1989-2001 yılları arasındaki Türk-Amerikan ili kilerininincelenmesidir. Birinci bölümde ABD ve Türkiye arasındaki ili kileri ve olayları anlamadayardımcı olması için genel olarak iki devlette dı politika olu turulması sürecinin yapısı vebelirleyici faktörlerine ayrıntılı bir ekilde yer verilmi tir. Bu ba lamda her iki tarafta politikayapma rolünü üstlenen devlet adamlarının dü ünceleri, kararları ve eylemlerini etkileyenfaktörler ve resmi çerçeve hakkında genel bilgi sunulmu tur. kinci bölümde Türk-Amerikanili kilerinin tarihsel süreci ele alınmı tır. Bu ili kiler de i ik dönemler boyunca incelenirken,bu ekilde ili kilerin gidi atının ve Türk dı politikası üzerindeki etkilerinin daha iyianla ılaca ı dü ünülmü tür. li kilerin ortaya çıkı ı ve anlamının genel olarak verildi i bubölüm, 1780'lerden 2. Dünya Sava ı öncesine kadar olan ili kiler ile So uk Sava dönemiittifak ili kilerini içermektedir.Sonraki bölümlerde ise çalı manın temel konusu olan So uk Sava sonrası iki ülkearasındaki ili kiler üzerinde durulmu tur. Öncelikle ili kileri belli bir tabana oturtmak içinyeni uluslararası sistemin yapısı ve ABD ile Türkiye'nin sistem içindeki konumları elealındıktan sonra iki ülke arasındaki ili kiler, farklı konular (askeri, siyasi, ekonomik) ve di eruluslararası aktörlerle (AB, Yunanistan ve Kıbrıs, Balkanlar, Orta Do u, ve Eski SovyetCumhuriyetleri) ili ki ba lamında incelenmi tir. Bu çerçevede ele alınan ihtilafa neden olankonular arasında Körfez Sava ının do urdu u geli meler çerçevesinde Kuzey Irak'ın gelece iile Kürtlerin durumu, Türkiye'deki insan hakları ihlalleri, ABD'nin ikili çevreleme politikası,Kıbrıs'ın gelece i, Türk-Yunan ili kileri ve Türkiye'nin silah satın alma programlarıbulunmaktadır. Di er tarafta ise i birli inin a ır bastı ı konular olarak NATO'nungeni lemesi, Türkiye'nin AB'ye üyeli i, kitle imha silahlarının (K S) ve balistik füzelerinyayılmasının önlenmesi, Rusya ya da ran topraklarına alternatif olarak Hazar Havzası'ndanBatı'ya uzanan yeni petrol boru hatlarının kurulması ve Balkanlar'a barı ve istikrar getirmekiçin bölgedeki ülkelerle i birli i yapılması gibi konular analiz edilmi tir. Son bölümde isegenel bir de erlendirme yapılarak çalı ma sonlandırılmı tır.Anahtar Kelimeler: Türk-Amerikan li kileri, Türkiye, Amerika Birle ik Devletleri, Türk DıPolitikası, So uk Sava Sonrası Dönem, Stratejik Ortaklık.

The aim of this thesis is to analyze Turkish-American relations in the 1989-2001period. In the first chapter, with the belief that it will be helpful in understanding relationsand events between Turkey and the United States, the structure and determining factors offoreign policy making in both countries are examined in its details. In the context of thiseffort, general information is given on the factors and the official framework, which affectviews, decisions and actions of policy makers in both sides. In the second chapter, thehistorical context of Turkish-American relations is presented. While relations in differentperiods are analyzed, it is assumed that, in this way, it will be easier to understand the courseof relations and their impact on Turkish foreign policy. This chapter, in which the emergenceand meaning of relations are given, includes interactions from the 1780s to the Second WorldWar and alliance relations during the Cold War.Relations between the two countries in the post-Cold War period, which constitute themain topic of the thesis, are studied in the following chapters. After the structure of the newinternational system and the positions of the United States and Turkey in this system areexamined in order to place relations on a basis, relations between the two countries areanalyzed in the context of different (military, political and economic) subjects and ties withdifferent international actors (the EU, Greece and Cyprus, the Balkan countries, the MiddleEastern states and the former Soviet republics). Among the questions, which bring aboutdisagreements, are there the future of northern Iraq and the situation of the Kurds in the lightof the developments caused by the Gulf War, accusations of human rights violations againstTurkey, the dual containment policy of the United States, the future of the Cyprus question,Turkish-Greek relations and arms purchasing programs of Turkey. On the other side, asissues, on which the two countries mostly cooperate, the enlargement of NATO, Turkey?s EUmembership process, prevention of the proliferation of weapons of mass destruction andballistic missiles, the construction of alternative oil pipelines extending from the Caspianbasis to the West other than ones passing through Russia and Iran and the cooperation withregional countries to establish peace and stability in the Balkans are studied. In the finalchapter, a general appraisal of relations is presented in order to end the thesis.Key Words: Turkish-American Relations, Turkey, United States of America, Turkish ForeignPolicy, Post Cold War Period, Strategic Partnership.