Kırım Karasubazar`da sosyo-ekonomik hayat (17. yüzyıl sonlarından 18. yüzyıl ortalarına kadar)

Abstract

Karasubazar adıyla bir yerleşim yeri olarak varlığı 13. yüzyıldan itibârenbilinen şehrin tarihi, Kırım'ın ilk sâkinleri olduğu bilinen İskitler (M.Ö. VIII. yüzyıl)ile başlar. Ardından Yunanlılar, Sarmatlar, Alanlar, Gotlar, Avrupa Hunları,Hazarlar, Peçenekler, Kumanlar ile devam eder. 13. yüzyılın ikinci yarısındaAltınordu Devleti'nin toprakları içerisindedir. Nihayet 1441'lerde Kırım Hanlığıdönemine girilir. 1475'ten sonra ise Osmanlı Devleti'ne bağlanan Kırım Hanlığı'nın40-50 civarındaki (15.-18. yüzyıllar) kaza bölgesinden biridir. İlk çağlardan beri ipekyolu ile bağlantılı yarım adanın kuzey-güney noktasında geçiş vazifesi yapanKarasubazar hanlık döneminde gelişmesini artan hızla devam ettirir. Bu kazabölgeleri arasında bir kozmopolit ticarû şehir yerleşim birimi olarak yerini alır.17. yüzyılın ikinci yarısında tahmini olarak -18.yüzyıla kadar artan birşekilde seyreden- 35.812 kişilik nüfusa sahiptir. Bu nüfus, üçü gayri müslimlere aitbüyüklü-küçüklü otuz iki mahallede yaşar.Şehrin on hanı, altı çarşısı, beş pazarı, otuz camisi, kilise ve havrası, altıhamamı, sekiz mektebi, beş medresesi, yirmiyedi sebilhanesi, Mevlevû, Halvetû,Yesevû gibi tarikat mensuplarınca kurulmuş tekkeleri vardır. Bütün bu vakıfmüesseseleri kiremit örtülü kârgir binalardır.Sürekli ve düzenli kuzey akınlarından elde edilen esirler bağ-bahçe işlerinde,hayvan sürülerinin bakımında, evlerde birer yardımcı, şehir müesseselerinde,özellikle çarşı-pazarlarda nitelikli insan gücü olarak istihdam edilenlerdir.Tek eşliliğe dayalı geniş aileler büyükçe bir avlu içerisinde tek ya da iki katlıçit ya da kerpiç evlerde yaşarlar. Bozacı, meyhaneci, kalpakcı, kürkcü, kalaycı,demirci, sıvacı, esirci gibi birçok esnafın dışında iç ve dış ticârete çıkan tüccarıbulunmaktadır.Kalgay sultanın idâresindeki bu şehrin yönetim ve denetiminde kadıyayardımcı olan görevliler nakûbü'l-eşrâf vekûli, yeniçeri serdârı, zâbıt, beytülmâlemini, konakçı, kethüdâ ve pençik eminidir.

The history of the city known as a settlement called Karasubazar since the 13thcentury starts with the Iskits (B.C. 8th century) who are known to have been the firstresidents in Crimea. The Greeks, the Sarmats, the Alans, the Gots, the EuropeanHuns, the Hazars, the Peçeneks and Kumans follow them. It is included in theborders of Altınordu Government in the second half of the 13th century. Finally, theera of the Crimea Khanate starts in 1441s. It is one of about 40-50 states (15th-18 thcenturies) of the Crimea Khanate conquered by the Ottoman Empire after 1475.Karasubazar, which serves as a passage on the north-south part of the peninsulawhich has a connection with the silk way since the antiquity, goes on its developmentcontinvally during the khanate. It keeps its place as a cosmopolite trade city amongthese states.In the second half of the 17th century it has an approximate population of35.812, which goes on increasing until the 18th century. This population lives insmall and large thirty-two districts, three of which belong to the non-muslims.The city has ten inns, six shopping districts, five bazaars, thirty mosques,churches and synagogues, six public baths, eight scholls, five medressehs, twenty-seven sebilhanes -a building where water is distributed free-, dervish lodgesestablished by the people connected to the religious orders such as Mevlevû, Halvetûand Yesevû. All these foundation institutions are stone buildings covered with tiles.The captives from the continual and systematic north raids are the onesemployed in gardening, animal herds care, at homes as maids and as well-qualifiedhuman power at the city institutions and especially at the shopping districts.The large families of single wife system live in houses made of sundriedbricks or hedges with one or two floors in a large yards. Except from severaltradesmen such as maker and seller of boza, tavern keeper, maker or seller of furcaps, maker or seller of fur, tinner, ironworker, plasterer and slave trader, there aremerchants dealing with domestic and foreign trade.The officials assisting the cadi for the management and control of the citygoverned by the Criman Khan are the agent of the representative of the sherif of