Türkiye`nin borçlanma sorununda IMF politikalarının incelenmesi

Abstract

İstikrar programları bir ülkede istikrarsızlık yaşandığında uygulanan programlardır. İstikrarsızlık ise, aşırı dış borç batağında ve ödemeler dengesi problemini halledememiş yüksek enflasyon görülen ülkelere has bir özelliktir. İşte, istikrar programları, var olan istikrarsızlık halini kaldırma noktasında devreye girmektedir. Türkiye de her gelişmekte olan ülke gibi ( örn, Meksika) dünyadaki olumsuz gelişmeler ve ülke içindeki siyasal çalkantılar yüzünden bu gibi sorunlarla karşılaşmıştır. Bu durum borç yönetimi konusunda sağlam adımların atılmasını ve herhangi bir kriz anında risk yönetiminin uygulanması zorunluluğu ortaya koymuştur.1975 ve sonrası yıllarda Türkiye aşırı borç yükü altında kalmış ve borç bunalımı içine düşmüştür. 1980 yılında alınan birtakım radikal ekonomik kararlarla bu olumsuz tabloyu ortadan kaldırmak için birtakım çalışmalar yapılmıştır. Türkiye dışa dönük, ihracata dayalı ekonomik politika gereği sık sık devalüasyonlara başvurmak zorunda kalmıştır. Ancak, tüm bu politikalara rağmen, uygulamaya konan istikrar programlarının ekonomi için gerekli dış finansman sorununun çözümünde amacına ulaşamadığı görülmektedir. Aksine, ülkemizin dış finansman gereği her geçen yıl artmıştır. Kısa vadeli ve maliyeti yüksek borçların toplam borçlar içindeki ağırlığının 90'lı yıllarda arttığı, 2000'li yıllarda ise bu görüntünün değiştiği görülmektedir.Bu çalışmada, Türkiye'de uygulanan istikrar programları incelenmiş, buna ek olarak Türkiye ve Meksika'da uygulanan istikrar programlarının da bir karşılaştırılması yapılmıştır. Meksika'nın örnek ülke olarak alınmasında, bu ülkede uygulanan politikalar ile Türkiye'nin uyguladığı politikalar arasında ortak noktalar olması ve makro göstergeler itibariyle iki ülke özelliklerinin benzer oluşudur. Karşılaştırmalı analiz sonucunda, IMF'nin tavsiyesi niteliğinde gelişmekte olan ülkelerde uygulanan istikrar programlarının her ülkede aynı sonucu vermediği ortaya çıkmaktadır. Bu ise ülkelerin ekonomik yapılarının ve çevre şartlarının farklılığından kaynaklanmaktadır. Bu bulgu, istikrar programlarına getirilen eleştirilerin haklılığını kısmen de olsa, ispatlamaktadır. Ancak, unutulmaması gereken nokta; tavsiye niteliğindeki kararları, süzgeçten geçirip, kendisine uygun hale getirmekle tek sorumlu olanlar, sadece ülkelerin kendileridir.Anahtar Kelimeler: İstikrar Programları, IMF, Meksika Modeli, Borçlanma, Borç Yönetimi.

Stabilization programs are the programs applied when instability is observed in a country. Instability is incidental to the countries which are in external debt bottlenecks and have problems with balance of payments and high inflation. Stabilization programs step in when it is necessary to get rid of instability situation. As in almost all developing countries (for instance, Mexico) Turkey faced with such problems because of adverse events and political unsteadiness. This situation revealed that firm steps should be taken and sound risk management is necessary in any crisis.In 1975 and afterwards Turkey fell under a heavy debt burden and went through debt crises. In 1980 a series of radical economic decisions have been taken to get rid of these adverse events. Turkey often had to appeal to devaluations due to outward looking, export-led economic growth policy adopted. In spite of all these policies it is seen that stabilization programs have not achieved solving external finance problem. Notwithstanding, external debt of our country have increased as the time passes. It is observed that short term debt and high cost of borrowing have increased in 90s, while this trend has been reversed only in 2000s.In this thesis, stabilization programs implemented in Turkey is investigated first, followed by a comparison between stabilization programs applied in Turkey and Mexico. The reason why Mexico has been taken as an example is that there are common grounds in applied policies in Turkey and Mexico and macro indicators are close. As a result of this comparative analysis, it is found that stabilization programs applied in developing countries as an advice of IMF have not produced the same results in every country. This was due to the differences between economic structures and surrounding conditions of these countries. This finding partly supports the criticisms towards stabilization programs. However it should not be forgotten that only the countries are responsible from adaptation of this recommendation and its implementation.Key words: Stabilization programs, IMF, Mexico Model, Borrowing, Debt Management