İlköğretim okullarında görev yapan sınıf öğretmenlerinin motivasyonlarını etkileyen faktörler (Kırıkkale ili örneği)

Abstract

Bu araştırmanın amacı, ilköğretim okullarında görev yapan sınıf öğretmenlerinin motivasyonlarını etkileyen faktörleri ortaya koymaktır. Bu çalışmada ayrıca, öğretmenlerin eğitim-öğretim sürecindeki motivasyonlarının cinsiyetlerine ve görev yaptıkları kuruma göre değişip değişmediği de ortaya konmaya çalışılmıştır.Araştırmanın örneklem grubunu, çalışma evreni içinde yer alan 100'ü resmi ilköğretim okulunda, 20'si ise özel ilköğretim okulunda görev yapan 120 öğretmen oluşturmuştur. Veriler nitel yolla toplanmıştır. Öğretmenlerin görüşleri, belirlenen nitel yöntem doğrultusunda yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile toplanmıştır. Veri toplama sürecinde, literatür taramaları ve öğretmenlerle yapılan ön görüşmeler sonrasında elde edilen verilere dayanarak bir görüşme formu hazırlanmıştır. Görüşme formu iki kısımdan oluşmuş, birinci kısım öğretmenlerin kişisel bilgilerinden, ikinci kısım ise öğretmenlerin motivasyonlarını etkileyen faktörlere ilişkin sorulardan oluşmuştur. Hazırlanan soruların geçerliğine yönelik olarak uzman görüşlerine baş vurulmuştur. Öğretmenlerden 20'si ile yüz yüze görüşme yapılmış, diğer öğretmenlere ise gerekli açıklamalar yapıldıktan sonra formlar dağıtılarak, formu tam olarak dolduran öğretmenlerden geri toplanmıştır. Verilerin çözümlenmesinde betimsel analiz yaklaşımından yararlanılmıştır. Elde edilen verilerin (cevapların) her tema kapsamında frekans ve yüzdesi hesaplanmış ve bu veriler tablolar halinde yorumlanmıştır.Araştırmada genel olarak şu sonuçlara ulaşılmıştır:1. Öğretmenlerin öğretmenlik mesleğine ilişkin görüşleri daha çok öğretmenlik mesleğinin severek yapılması gereken, kutsal ve emek isteyen bir meslek olması, diğer meslek sahiplerini de öğretmenler yetiştirdiği için en önemli mesleklerden biri olması gibi olumlu, diğer taraftan ise öğretmenliğin maddi yönden tatmin edici olmaması ve giderek saygınlığını kaybeden bir meslek olması gibi olumsuz görüşler üzerinde yoğunlaşmıştır.2. Araştırmaya katılan öğretmenlerin iş yaşamlarında motivasyonlarını olumsuz yönde etkileyen en önemli faktörün maaşlarının yetersiz olması bulunmuştur.3. Öğretmenler, motivasyonlarını olumlu yönde etkileyen başlıca faktör olarak öğrencilerin başarılı olmasını belirtmişlerdir.4. Öğretmenlerin okul ortamı ile ilgili motivasyonlarını en fazla etkileyen faktörler, öğrenci-veli-idareci tutumu, sınıfın/okulun fiziki şartları, meslektaşlarla olan ilişkiler ve sınıftaki öğrenci sayısıdır.5. Öğretmenler, okul yöneticilerinin tutum ve davranışlarının motivasyonları üzerindeki etkisine ilişkin olarak en çok; yöneticilerin işini iyi yapan öğretmeni takdir etmesini ve öğretmenle iyi iletişim kurmasını göstermiştir. Buna karşılık, öğretmenler yöneticilerin öğretmenlerin işini iyi yapmasına rağmen gereksiz yere işlerine karışmalarının ise motivasyonları üzerinde olumsuz etki yaptığını dile getirmişlerdir.6. Öğretmenlerin çoğunluğu, mesleki bakımından motivasyonlarını en olumsuz etkileyen faktörün ekonomik yetersizlik olduğunu dile getirmişlerdir.7. Öğrencilerden uygun geri dönüt alamaması, öğrencilerin okul ve sınıf kurallarına uymaması gibi faktörler, öğretmenlerin motivasyonlarını olumsuz yönde etkilerken, öğrencilerin ödevlerini yaparak okula gelmesi, öğrencilerin derse etkin katılımı ve öğrencilerin yetiştiği iyi aile ortamı gibi faktörler ise öğretmenlerin motivasyonlarını olumlu yönde etkilemiştir.8. Öğretmenler, karşılıklı dayanışma içinde olma, takım ruhuyla çalışma gibi durumların motivasyonlarını olumlu yönde etkilediğini ifade ederlerken; anlayışsız, samimi ve özverili olmayan meslektaşlarıyla beraber çalışmak, ve teftiş zamanı bazı meslektaşlarının eleştiride bulunması gibi tutum ve davranışların ise motivasyonlarını olumsuz etkilediğini ifade etmişlerdir.9. Velilerin öğretmene destek vermesi, velilerin öğrenciye karşı sorumluluğunu bilmesi, veliler ile iyi iletişimde bulunma ve velilerin eğitim, kültür ve ekonomik düzeyinin yüksek olması öğretmenlerin motivasyonlarını olumlu yönde etkilerken;velilerin öğretmenin işine gereksiz biçimde karışması ise öğretmenlerin motivasyonlarını olumsuz yönde etkileyen en önemli faktör olarak belirtilmiştir.10. Çalışmada ayrıca, müfettişlerin öğretmeni sorgulamak yerine öğretmene rehberlik etmeleri ve öğretmeni takdir etmelerinin, öğretmenlerin motivasyonlarını olumlu yönde etkilediği de bulunmuştur.

The purpose of this study is to determine the factors that affect the primary school teachers? motivation. In this study, it has also been tried to determine that whether the primary school teachers? motivation in education process varied according to their gender and the institution they work in.The sample of the study consisted of 120 primary school teachers; 100 teachers serving in public primary schools; and another 20 of them serving in private primary schools. The data was collected by qualitative technique. The views of the teachers? have been collected by semi-structured interviews based on determinated qualitative technique. An interview form, used in data collection process, was prepared through literature search and pre-interview with the teachers. The form has two parts; the first part includes the personal information of the teachers and the second includes the factors affecting their motivation. Experts? opinions were taken for validity. While twenty teachers participated face to face interviews, the others were asked to fill out the form after necessary explanations and the forms were collected from the ones who completely filled it. .Descriptive analysis approach was used in data analysis. The frequencies and percentages of the collected data were calculated for each item and shown as tables with interpretation.The following results were obtained in the study.1. Teachers? positive thoughts about their profession were focused on the fact that being teacher requires will and ambition, is a valuable thing and needs hard-working, is very important because s/he educates others to have all other profession. On the other hand, being a teacher brings financial dissatisfaction and the fact that it started to lose its respect were their negative thoughts about their own proffession.2. Financial dissatisfaction is the most important factor affecting teachers? motivation negatively in their work life.3. Teachers stated that having succesful students is the most positive motivation effect.4. Student- parents- manager attitude, physical conditions of the class/school, relationship with co-workers, and the number of the students in the class are the most effective factors affecting teachers? motivations in regard of school environment.5. The teachers stated that having managers who appreciate the teacher doing his/her job well and who communicate with the teachers well is the most important factor affecting their motivation in regard to managers? attitude. Even though a teacher is doing his/her job well, managers? interfering with his/her business affected the teacher?s motivation negatively.6. Most of the teachers pointed out that the most negative professional factor is financial insufficiency.7. Factors such as getting inadequate feedback from the students, disobeying the school and classroom rules by the students affect teachers? motivation in a negative way. On the other hand, teachers? motivation increases when the students come to school by doing their homework, participate the lessons effectively, and have good family environment.8. Teachers state that being in mutual solidarity and working with team spirit affect their motivation in a positive way. On the other hand, working with the teachers who aren?t sincere, self-sacrifice; who are pedant and are making criticism during the inspection period affect their motivation negatively in regard of co-workers attitude and behaviours.9. While the parents? support to the teacher, being responsible to their children, having good communication and high level of education, cultural and economic situation motivate teachers in a good manner, interfering with the teacher?s business decreases their motivation.10. It appears that if education inspectors guide and appreciate the teachers instead of criticizing, the teachers will work with a high motivation.