Vergiye karşı direnme biçimlerinden agresif vergi planlaması

Abstract

Vergiye karşı direnme biçimlerinden olan agresif vergi planlaması, vergi hukuku literatürüne giren yeni bir kavramdır. Bu kavram, mükelleflerin vergi kanunlarının lafzına uygun; ancak ekonomik özden yoksun, karmaşık ve vergi avantajı elde etme odaklı işlemlerini ifade etmek için kullanılmaktadır. Agresif vergi planlamasında mükellefler, bir vergi sisteminde ya da vergi sistemleri arasında var olan mevzuat uyumsuzluklarını veya yasal boşlukları ustalıkla kullanarak görünüşte yasaların lafzına uygun işlemler meydana getirmektedirler. Bu tür işlemler, vergi planlaması hakkının kötüye kullanılması niteliğinde olduğundan, mükelleflerin bu tür işlemlere bağlı olarak elde etmeye çalıştıkları vergi avantajları gelir idaresi nezdinde kabul görmemektedir. Bununla birlikte agresif vergi planlaması tasarımlarının görünüşte hukuka uygun olmaları nedeniyle bunların hukuka aykırılığının tespiti güçlük arz etmektedir. Bu tür işlemlerin hukuka aykırılığının tespitinin güçlük arz etmesi ise matrah aşınmasına ve dolayısıyla vergi kaybına sebep olmaktadır. Özellikle çok uluslu şirketler bu tür tasarımlarla büyük miktarda kazancı vergi dışında tutabilmektedir.Agresif vergi planlaması tasarımları, bir vergi sisteminde ya da vergi sistemleri arasında var olan mevzuat uyumsuzluklarına bağlı olarak çok farklı biçimde ortaya çıkabilmektedir. Dolayısıyla hangi tür yapıların agresif vergi planlaması niteliğinde olduğu yönünde sınırlayıcı bir sayı vermek mümkün değildir. Bu itibarla mükellef işlemlerinin agresif vergi planlamasının unsurları gözetilerek hukuki nitelemesinin yapılması gerekmektedir.Agresif vergi planlaması tasarımlarının örneğin vergi adaleti, verginin genelliği ve eşitliği gibi anayasal ilkeleri ihlal etmesi ve kaynak dağılımında etkinliği ve rekabeti bozucu sonuçları olması dolayısıyla mücadele edilmesi gereken bir alan olarak görülmektedir. Bu sebeple devletler gerek tek taraflı olarak yaptığı kanuni düzenlemelerle gerekse karşılıklı anlaşmalarla agresif vergi planlamasını önlemeye çalışmaktadır. Benzer şekilde OECD ve AB gibi uluslararası kuruluşlar da toplamış olduğu veriler doğrultusunda agresif vergi planlamasıyla mücadeleye yönelik ortak mücadele politikaları geliştirmektedir.Bu çalışmada agresif vergi planlamasının teorik yönü, sebepleri, sonuçları, ortaya çıkış biçimleri, agresif vergi planlamasıyla mücadelede izlenebilecek yöntemler, OECD, AB ve Türkiye'nin agresif vergi planlamasıyla mücadeleye yönelik çalışmaları incelenmiştir. Bu araştırmada agresif vergi planlamasıyla mücadelede izlenebilecek en etkin yolun devletler arasında işbirliğinin sağlanması, vergi sisteminin teknik ve insan kaynağı yönünden güçlendirilmesi ve mükellefin vergi uyumunun yükseltilmesi olduğu anlaşılmıştır.

Aggressive tax planning, one of fiscal resistance forms, is a new terminology in tax law literature. This term is used to refer tax payers' transactions which are compatible with the letter of the law; but lack of economic substance, complex and focused on obtaining a tax advantage. In aggressive tax planning, tax payers make transactions that are compatible with the letter of the law in appearance by using expertly legislative mismatches or legal gaps in a tax system or between tax systems. Tax advantages which taxpayers try to get depending on such transactions are not approved by revenue administration, because of this kind of transactions is a nature of abuse of tax planning right. However, it is hard to determine illegality of these transactions due to aggressive tax planning schemes are compatible with laws in appearance. The challenge of determining the illegality of such transactions cause base erosion and accordingly loss of tax revenue. Especially, multinational corporations can exclude large amount income from tax through such schemes.Aggressive tax planning schemes can occur in many different forms depending on mismatches in a tax system or between tax systems. So, it is not possible to give a number about what kind of schemes are in the nature of aggressive tax planning. In this respect, taxpayers' transactions should be qualified by considering the legal characterization of the elements of aggressive tax planning.Aggressive tax planning is considered to be an area that needs to be fought, because of its schemes violate such as tax justice, universality and equity of tax principles and have results such as distorting efficiency in resource allocation, distorting competition. Therefore, states try to prevent aggressive tax planning by either unilaterally legislating or concluding mutual agreements. Similarly, international organizations such as OECD and EU develop common fighting policy against aggressive tax planning in line with data to be collected.In this study, theoretical aspects, reasons, results and appearance forms of aggressive tax planning and methods to be followed in tackling against aggressive tax planning, OECD's, EU's and Turkey's efforts to fighting against aggressive tax planning have been examined. In this research, it is understood that the most effective way to fighting against aggressive tax planning is improving cooperation among states, strengthening of the tax system in terms of technical and human resources and increasing taxpayer's tax compliance.