Akhisar doğusu neojen topluluğunun jeolojisi ve kömür potansiyeli

Abstract

-öz Genellikle alüvyonal-gölsel tortullardan oluşan Akhisar doğusundaki Miyosen tortul istifi, alttan üste doğru, Göcek, Yeniköy, Küçükderbent, Karaboldere ve Ahmetler Formasyonlarına bölünmüştür. Miyosen tortul kesitinin toplam kalınlığı 17Ö0 metreye ulaşır. Kretase yaşlı temel kayaları, başlıca ofiyolit, filiş ve masif kireçtaşından yapılıdır. Göcek Formasyonu, alüvyonal yelpaze ortamına ait çok- örnek bileşenli bloktaşı, çakıl taşı, kaba kumtaşı ve yersel algli kireçtaşı arakatkılarından oluşur. Toplam 450 metre kalınlığa ulaşan birim, altlayan Miyosen öncesi temel kayaları uyumsuz olarak üstler. Yeniköy Formasyonu, akarsu ortamını simgeleyen, egemen olarak çapraz katmanlı kumtaşı, çakıl taşı kanal dolguları ile üst bölümlerde yeralan algli kireçtaşı, çamurtaşı, karbonlu şeyl ve kömür arakatmanlarından yapılıdır. Formasyonun üst bölümünde yeralan, kök ve bitkisel kırıntılar içeren karbonlu şeyl ve kömür düzeyi, otokton oluşuklardır. Göcek For masyonunu dar açılı uyumsuz bir dokanakla üstleyen birim, toplam 200 metre kalınlıktadır. Küçükderbent Formasyonu, egemen olarak gölsel ortamı yansıtan, kalkerli şeyi, kireçtaşı, çamurtaşı, kumtaşı ve az orandaki bitümlü şeyi ardalanmasından yapılıdır. Toplam 400 metre kalınlığa ulaşan Formasyon, altlayan Yeniköy Formasyonunu uyumlu ve ani bir dokanakla üstler. Karaboldere Formasyonu, başlıca dasit-riyodasit bileşimli lav ve as idik tüflerden oluşur. Yaygın olarak epiklas- tik bileşenler kapsayan tüfler, yersel kaolinit düzeyleriII içerir. Ahmetler Formasyonu genellikle alüvyonal yelpaze ortamına ait kaba çakıltaşı, kumtaşı, çamurtaşı ve algli kireç taşı ara katmanlarından yapılıdır; toplam 250 metre kalın lığa varabilir. Altlayan yaşlı birimlerin tümünü uyumsuz olarak üstleyen birim, egemen olarak ofiyolit temel kayalarından türemiş bileşenlerden oluşur. Bölgede yeralan faylar başlıca KD, KB ve D-B gidişli olmak üzere üç grup içinde toplanır. Faylar büyük bölümüyle yüksek eğimlidir. Kıvrım eksenleri egemen olarak K-G gidiş li, açık ve güneye dalımlıdır. D-B gidişli faylar, kıvrımları ve KD, KB gidişli fayları kesmektedir. Ekonomik kömür düzeyi, Yeniköy ve Küçükderbent Formasyonları arasında yeralır. Kömürün yanal kalınlık değişimle ri 0.5-4.5 metre arasındadır. Kömürün yayılımı dört asalana bölünebilir; asalanlar ayrı birer işletme ünitesi anlamında olabilecek panolara ayrılmıştır. Yörenin toplam kömür potan siyeli 24-25 milyon ton arasında öngörülmüştür. Bölgedeki kömürlerin ortalama kalori değeri 3205 kcal/ kg, ortalama kaba nem değeri % 20, kül miktarı % 14 ve ortalama huminit yansıtma değeri #.0.36 olarak saptanmıştır. Bu değerlere göre incelenen kömürler, DİN sınıflamasında `mat kahverengi kömüre`, ASTM sınıflamasında `linyite` karşılık gelmektedir. Diğer bölgelerdeki kömürlerle karşılaştırıldığında, yöredeki kömürlerin iz element kapsamı yönünden oldukça zengin olduğu görülür. Petrografik analizler, huminit grubuna ait maserallerin yaygın olduğunu (% 90' dan fazla), inertinit ve liptinit grubu maserallerinin az oran-Ill da bulunduğunu yansıtır. Kömürler içinde bulunan pirit ve daha az orandaki kalkopirit, markasit ve jipsin heryerde varlığı, kömürün yüksek oranda (% 3-4) kükürt kapsamını sonuçlar. İncelenen kömürlerin, sedimentolojik, petrografik ve kimyasal özellikleri yanısıra alçak ısı küllerinin minerolojik bileşimi, indirgen koşulların egemen olduğu tatlı-su bataklık ortamını yansıtır. Kömürler içinde yeralan spor ve pollen toplulukları, kömürün oluştuğu dönemde, bölgede subtropikal ve nemli iklim koşullarının hüküm sürdüğünü belgeler.

IV GEOLOGY AND COAL POTANTIAL OP THE NEOGENE ASSEMBLAGE, EAST OF AKHİSAR, WEST ANATOLIA ABSTRACT The Miocene alluvial and lacustrine deposits occurring east of Akhisar, are divided into five formations. The se quence in ascending order; Göcek, Yeniköy, Küçükderbent, Karaboldere and Ahmetler Formations. The total thickness of the Miocene sedimentary and volcanic strata is about 1700 metres. The Cretaceous basement rocks consist of ophiolites, flysch and massive limestones. The Göcek Formation is composed of mainly polygenetic boulder rocks, conglomerates with lenticular layers of coar- se sandstone and algal limestones, which indicate an allu vial fan origin. The total thickness of this unit is appox- imately 450 metres. The Göcek Formation rests unconforraarbly on the basement rocks of pre-Miocene age. The Yeniköy Formation consists of mainly cross-bedded sandstones, conglomerates as channel deposits, and above in the section, algal limestones, mudstones, carbonaceous sha les and coals which are of fluvial origin. The rootlet zo nes, carbonaceous shale and coal beds of the Formation are autochthonous and are thought to be product of swamps. The Yeniköy Formation rests unconforraarbly with a low-angle on the Göcek Formation. The total thickness of the unit is about 200 metres. The Küçükderbent Formation is composed of calcareous shale, clayey limestone, muds tone and bituminous shale whichappear to be lacustrine origin. The total thickness of this unit is about 400 metres. The Küçükderbent Formation rests comformably but with sharply contact, on the Yeniköy For mation. The Karaboldere Formation consists of acidic tuffs and volcanic lavas which content dacite and rhyodacite. The tuffs generally is composed of epiclastic fragments, and ka- olinitic beds. The Ahmetler Formation rests unconforraably on the all older units and. is made of mainly coarse conglomerate, sand stone, mudstone with interbedded, limestone which are sugg ested to be alluvial fan deposits originated from ophiolite basement rocks. The total thickness of the unit is approxi mately 250 metres. The main faults systems are principally high-angle, and are described in three groups. These strike NE, NW and E-di- rections. The folds strike generally NE, and plunge to the south. E- trending faults cut NE and NW- trending faults and the folds system. ; The economical coal horizon occurs in the upper most part of the Yeniköy Formation, and is overlain by the Küçük derbent Formation. The coal-bearing terrane is divided into four subareas. These subareas can further be divided into eight different sectors, each having a significance of indi vidual exploitation. The apparent reserve of coal in the Çıtak region is between 24-25 million tons. The coals in the region have an average calorific value of 3205 kcal/kg. The average moisture and ash content areVI 20 % and 14 % respectively. The average huminite reflectan ce is O.36 %. According to these results of investigated coals reveals `dull-brown coal` in the DIN coal classifica tion, and `lignite` in the ASTM classification. The Çıtak coals rich in trace-element contents, when they are corre- latied with other coals. The petrographic analyses indicate the coals predominantly huminite (more than 90 %) and low in inertinite and liptinite maseral group. The pyrite and small amounts chalcopyrite, marcasite and gypsium are wide spread, which indicate these coals are rich in sulphur, about 3-4 %. The minerological composition of the low-temparature ashes and the sedimentological, p e tro graphical and chemical features of coals indicate also a fresh-water-swamp environ ment which predominantly anaerobic (reducing and low pH) conditions. Spor and pollen assemblages of the coals sugg est that a subtropical and moisturally climate occurred during the coal deposition.