Söke neojen havzasının kömür jeolojisi

Abstract

ÖZ Büyük Menderes Nehri kenarında Söke, Nazilli, Kuloğulları, Şahinali yörelerinde Orta Miyosen yaşlı birimler içinde kömür oluşumları bulun maktadır. Bu çalışmada ele alınan Söke Neojen havzasındaki kömürlü birimler metamorfik ternel üzerinde taban çakıltaşıyla başlar. Taban çakıltaşı dereceli olarak killikireçtaşlarına geçer. Bu sedimanlar içinde beş adet kömür damarı bulunmaktadır. Killikireçtaşı üzerinde çakıltaşıyla başlayıp kiltaşma kadar derecelenen çökeller yer alır. Bu formasyonları Üst Miyosen yaşlı volkanitler kesmektedir. Pliyosen yaşlı çakıllı kumlar bu pirimleri uyumsuz olarak üstlemektedir. Söke-Kuşadası Necjen havzasının ortasında yer alan KD-GB yönlü fay Neojen öncesinde oluşmuş daha sonra yeniden hareket etmiştir. Bu fayın yükselen ve düşen bloklarında yer alan birimler farklı stratigrafik özellikler göstermektedir. Ekonomik kalınlığa sahip kömür seviyeleri düşen güney blokda yer almaktadır. KD-GB yönlü fay hattına paralel olarak Üst-Miyosen'de volkanik çıkışlar gerçekleşmiştir. Havzada kömürlü birimleri kesen KB-GD ve D-B uzanımlı fay sistemleri belirgindir. Graben faylarının etkisiyle Miyosen yaşlı formasyonlar Menderes ovası alüvyonları altında yer almaktadır. Pliyosen yaşlı tortul KD-GB uzanımlı fay şevlerine bağlı olarak oluşmuş ve bu fayların düşen bloklarında korunmuşlardır. Söke Neojen havzasındaki kömür beş ayrı horizonda görülür. Bunlardan ikisi taban çakıltaşında, ikisi taban çakıltaşı-killi kireçtaşı geçişinde, birisi killikireçtaşı içinde yer alır. Sert, siyah parlak linyit içeren bu horizonlarda birçok killi arakesmeler bulunmaktadır. Beş ayrı horizonda yer alan Söke kömürünün orjinal bazda ortalama analiz değerleri şöyledir. IIIHavzada yer alan beş damardan dört tanesi işletilebilir kalınlıklara sahiptir. Bu damarların kalınlığı toplam 1.0 m-3.4 m arasında değişmektedir. Söke havzasında görünür rezerv, derinliğe bağlı olarak iki kademede belirlenmiştir. Buna göre yüzeyden -200 kotuna kadar 16.704.364 ton, -200 ilâ -500 kotu arasında 7.798.052 ton görünür rezerv hesaplanmıştır. -500 m kotundan daha alt seviyeleri ve sondaj yapılmamış ancak kömür mostraları ve küçük işletmelerle kömür varlığı belirlenen alanda Mümkün-Muhtemel rezerv kategorisinde 43.709.400 ton kömür rezervinin bulunduğu saptanmıştır. Büyük Menderes Graben'i kenarlarında yer alan Söke, Nazilli, Dalaman kömürlü Neojenleri damar sayısının fazlalığı ve egemen detritik sedimanlarla temsil olunur. Bu üç havzada KD-G3 yönlü faylar kömürleşme öncesinden var olup havza oluşumunu denetlemişlerdir. Kömürlü birimleri kesen KB-GD ve D-B yönlü faylar en genç yapısal öğelerdir. Şahinali Neojen'i küçük bir havzada gelişen kalın tek bir damar içerir. Şahinali 'de kömürleşme öncesinden kalıtsal K-G fayları kömür kesen genç D-B fayları belirgindire. Dört havzada graben faylarına bağlı olarak en üstde Pliyosen yaşlı çakıllı kumlar gelişmiştir. iv