Düşey sismik profilleme (VSP) ve uygulamaları

Abstract

tf. G. Yükseköğretim Kurula poîsümantasyon Merkezi ÖZET VSP, yeryüzünde yaratılan bir sinyalin, kuyu içeri sinde farklı derinliklerde yerleştirilmiş jeofonlar tarafından kaydedildiği, bir sismik ölçme tekniğidir. Yüzeyde yapılan sismik araştırmalarda kullanılan jeofonların yerleştirildiği doğrultu ile VSP' de kullanılan jeofon yerleşim doğrultusu arasında 90 'lik bir fark vardır. Böylece kuyu içine yerleştirilmiş olan jeofon kayıt esnasında hem aşağıya, hem de yukarıya giden dalga modlarını birlikte kaydeder. VSP çalışmalarında özellikle yukarıya giden dalga modi arı yüzey yansıma yönteminde de kaydedilir. Dolayısıyla bu olay VSP yansıma kesitlerini yüzey yansıma kesitleri ile karşılaştırma olanağı ortaya çıkarttığından çok önemlidir. Ancak VSP verilerinde yukarıya giden dalga modları genelde aşağıya giden dalga modları tarafından örtül- düğünden, yorumlarının yapılabilmesi oldukça güçtür. Bu nedenle yukarıya giden dalga modlarının diğerlerinden ay rılması, VSP veri-işlem uygulamasının en önemli bölümüdür. VSP 'de aşağıya ve yukarıya giden dalga modlarını birbirinden ayırmak için genellikle, frekans-dalga sayısı ortamında, hız süzgeçleri kullanılır. Hız, belirli yönü ve büyüklüğü olan vektörel bir değişken olduğundan, yukarıya ve aşağıya giden dalgalar, frekans ortamında karşıt bölge lerde yeralırlar. Böylece seçilen bölgeye ağırlık verilerek yapılacak Ters Fourier Dönüşümü, yanlızca istenen dalga modlarının görüntülenmesini sağlar. Aşağı ve yukarıya giden dalga modlarının ayrılması için hız süzgeçlerinden başka bir de modları süzgeçlerindenyararlanılır. Median süzgeçleri süzgeç işleçlerindeki değerlerin büyükten küçüğe doğru sıralanması sonucunda olu şan dizinin orta değerinin seçilmesi ile oluşturulur. Seçilen değerler işleme girecek verideki hareketli bir pencereden alınır. Bu işlem sismik veri prosesinde doğrusal olayları arttırmak ve gürültüleri sönümlemek için kullanılır. Median süzgeçlerinin önemli bir matematiksel özelliği de, doğrusal bir işlem olmayışıdır. Bundan dolayı VSP'de amaca uygun olarak genlik bilgileri geciktirilebilir. Median süzgeçlerinin verilen bir izdeki iğnecikleri ortadan kaldıran ve daha önce de bahsedildiği gibi doğrusal olayları arttıran bir özelliğe sahi p olması, onu VSP'deki dalga modlarının seçiminde kullanılmasını olanaklı hale getirir. Bu çalışmada oluşturulan yapay sıfır-off.set VSP ve risi üzerine çeşitli uzunluklu median süzgeçleri uygulanmıştır. Sonuçta median süzgeçlerinin hız süzgeçlerinden daha ekonomik, daha etkili ve daha hızlı bir şekilde çalışma sistemine sahip olduğu gözlenmiştir.

ABSTRACT A vertical seismic profile (VSP) is a measurement prç-ce.dure in which a seismic signal generated at surface of the earth is recorded by geophones secured at various depths to the wall of drilled weil. The direction that geophones are deployed during the data acquisition,thus differs by 90 degrees relative to the lateral geophone placement used when recording seismic reflection data at the earth's surface. The analysıs of up going wave fields in VSP data is particularly important since these events are recorded in conventional seismic measuraments. However in VSP data down going wave field is always dominant so that any interpretation involving primary reflections is diffucult froır. a row VSP data set. Thereforç sepera- tion of wave fields becomes necessary if the analysis of upgoing primary wave fields is the goal. The most conunon and well established method to the remoal of selected wave fields is the veiocity filtering in the frequency wave (f-k) doraain. Velocity is a vector and direction and magnifrude of it is different for diffe- rent,.wave raodes and hence, in tfee f-k doraain up and dovm going waves will be in opposite qııadrant. V/eighting of the selected qudrant and taking the imrerse transform will yi- eld the desired result. Median filters operate by selecting teh middle valu£ of on ascending ordered sequence of numbers A median ext- racted and placed on output trace at the middle of the win dow. Median filters enhance the linear events and remove the spikes from a given sequence. in addition, an important nmthematical property ofa median filter which is median filtering is a nonlinear proces. As noted previously median filters enhance the li- near events and remove the spikes fram a given sequence. This property of median filtering makes if possible to app l y it on VSP data to remove selected mode of wave fields. Median filters at various lengths have been applied on created artificial zero-r offset VSP data through this study. Consequently, it can eaisj-y be observed that median filters have more effective, faster and more economic sys- tem than velocity filters.