Çalışan kadınların sağlığı geliştirici tutum ve davranışları ile öz-bakım gücü arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi

Abstract

ÖZET Bu araştırmada, kadınların sağlığı geliştirici tutum ve davranışlarını ve öz-bakım gücü düzeylerini belirlemek, aralarındaki ilişkiyi incelemek, her iki olguya etki eden olumlu ve olumsuz faktörleri belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak planlanmış ve yapılmıştır. Araştırmanın evrenini, Erzurum İli Belediye sınırları içerisinde bulunan kamu kurum ve kuruluşları ile Erzurum Atatürk Üniversitesi bünyesinde bulunan fakülte ve yüksek okullardaki memur, sözleşmeli personel, sürekli işçi ve geçici personel statüsünde yer alan ve D.I.E tarafından belirlenmiş olan yaklaşık 4000 çalışan kadından lise ve yüksek okul mezunu olan 2800 kişi oluşturmaktadır. Örneklem ilk önce 280 kişi olarak belirlenmiş, daha sonra 2800 lise ve yüksek okul mezunu çalışan kadın sayısının D.I.E 1990 yılına ait verileri olması nedeni ile, yıllar itibariyle sayısal değişmeler göz önüne alınarak bu sayı 350 kişiye çıkarılmıştır. Daha sonra tüm kurum ve kuruluşlar fakülte ve yüksek okullar belirtene çalışan kadın sayılarıyla birlikte basit rastlantısal işleme tabi tutulmuş, örneklem sayısı olan 350 kişiye ulaşıncaya kadar bu işlem yenilenmiş ve işlem sonucunda belirlenen 18 kurum ve kuruluş İle yüksek okul ve fakültelerdeki kadınlardan araştırma kriterlerine uygunluk gösterenlerin (son 6 ay içinde ağır bir hastalık geçirmemiş olma, uzman bir doktorun tedavi altında olmama, formu doldurmaya gönüllü olma) hepsi örneğe dahil edilmiştir. Ancak yanıtlama hataları, eksik doldurma gibi nedenlerle 158'i lise 143'ü yüksek okul mezunu olmak üzere toplam 301 kadın üzerinden araştırma gerçekleştirilmiştir. Araştırma kapsamındaki kadınların sağlığı geliştirici tutum ve davranışları belirlemek amacıyla 1987 yılında Pender22 tarafından gerçekleştirilmiş ve 1997 yılında Nihal (özabacı) Esin19 tarafından Türk Toplumuna uyarlanmış olan Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları ölçeği (HPLP), kadınların öz-bakım gücü düzeylerini belirlemek için ise Kearney ve Fleischer tarafından 1979 yılında geliştirilmiş ve 1993 yılında Nahcivan21 tarafından Türk Toplumuna uyarlanmış Öz-Bakım Gücü ölçeği (ESCA) kullanılmıştır. Elde edilen verilerin değerlendirilmesinde, yüzdelik, varyans analizi ve t testi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda kadınların %31.9'unun sağlık bilimleri eğitim programı çıkışlı, %29.2'sinin genel idari hizmetler grubunda devlet memuru oldukları %36.9'unun ekonomikVI durumlarının orta olduğu, %89.7'sinin ailelerinde çalışan en az 2 birey olduğu, %59.3'ünün bağımlı birey sayısının 1-3 olduğu belirlenmiştir. Kadınların daha çok kendini gerçekleştirme ve sağlık sorumluluklarından yüksek puan aldıkları, yaş, medeni durum, ekonomik durum dışındaki tüm değişkenlerin kendini gerçekleştirme üzerinde etkili olduğu, sağlık sorumluluğu düzeyinin ise medeni durum ve ekonomik düzey dışındaki tüm değişkenlerde etkilendiği görülmüştür. Yine sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının medeni durum dışındaki tüm değişkenlerden etkilendiği, öz-bakım gücünü ise sadece eğitim programı ve eğitim düzeyinden etkilendiği saptanmıştır. Yine öz-bakım gücü ile kendini gerçekleştirme, sağlık sorumluluğu, beslenme, kişiler arası destek stres yönetimi ve alt grupları ile toplam sağlıklı yaşam biçimi davranışları arasında anlamlı bir ilişkinin olduğu tespit edilmiştir (r = 0.323, p<0.05).

VII SUMMARY The promoting behaviors and attiudes and the level of self-care agency of women, to study the relation between them and to determine the positive and negative factors affecting these two concepts. The study covered 2800 high-school and universty graduates of the 4000 women determined by the sate statistics institute serving as a officals, contracted personnel, permanent workers and temporary personel at Public Institutions within the borders of Erzurum Greater City Municipality and at the faculties and colleges of Erzurum Atatürk Universty. The number of subjects was 280 at the beginning then it was raised up to 350 considering the changes according to years as the given number of 280 high-school and university graduates was that obtained in 1990 by state statistics Institute later all institutions faculties and colleges together with determined working women populations were applied simple random statistical treatment, this treatment was repeated until the aimed subject population determined as 350 was reached. At the end of treatment all subjects found to be eligible (not to have been seriously ill within the last 6 months, not to have been under the control of asenior physician, to be volunteer to fill) to research criteria were included in the sampling. Yet, this research was made on 301 womens 158 being high school graduates and 143 universty graduates due to reason such as answering mistakes and imcomplete filling. HPLP realized by Pender22 in 1987 and applied on Turkish people in 1997 by Nihal (özabacı) Esin19 was used to determine the health poromoting behaviors and attitudes of the women included in the study. ESCA developed in 1 979 by Kearney and Fleischer and adapted in 1993 to Turkish people by Nahcivan21 was used to determine the level of self-care agency of those women. Percentage, variance analysis and t test was used in evaluating the data obtained in the research. It was determined at the end of the research that 31.9% of the women were educated in health sciences training porgrams, 29.2% were state officials serving at general administration services, 36.9% were in middle-class economic level, 89.7% had at least 2 working individuals in the familiy and 59.3% had 1-3 depented individuals in the familiy. The women received higher points more in self actualization and health responsibility; all variables except for age, marital status, economical status, were effective on self actualization; and the level of health responsibility was affected by all variables except for marital status and economical status.VIII In addition, health promotion lifestyle of these women was affected by all variables except for mariatl status; and self-care agency was affected only by educational background and educational level. It was also determined that there was a signifacant relation between self-care agency and self actualization, health responsibility, nutrition, interpersonal support, stress management and its subgroubs and total healthy lifestyle attitudes (r=0.323, p<0.05).