Deizm-bilim ilişkisi

Abstract

ÖZET Deizm, 17. yüzyıl sonu ve 18. yüzyıllar boyunca Avrupa ve Amerikalı düşünürler arasında yaygın olan dinî ve felsefi bir harekettir. O, doğal dinin değerini yüceltirken vahyedilmiş dini - özellikle Hıristiyanlığı - kendi dar görüşlü ve mantıksız iddialarından dolayı kınıyordu. Herbert of Cherbury ve John Locke'un `Hıristiyanlığın Makullüğü` adlı çalışmasından etkilenen deist düşünürler, yalnız akla dayalı bir inanç kurmaya teşebbüs ettiler. Deistler, Tanrının doğa kanunlarıyla faaliyet gösterdiğine ve doğanın araştırılmasının Tanrının araştırılması demek olduğuna inanıyorlardı. Onlar, evrenin matematik açıdan mükemmel doğa kanunlarına göre işlediğine; onun, mevcut işleyişine ne vahiy ne de mucize yoluyla müdahale etmeyen akıl sahibi bir Tanrı tarafından yaratıldığına; doğru dînin, rasyonel akıl ve empirik doğa araştırmasıyla bulunabilen `doğal din` olduğuna inanıyorlardı. Şimdi, `Deizm` olarak bilinen bu dinî ve felsefî hareket Newtoncu fikirlerden etkilenmiştir. Deistlere göre evren, Tanrının müdahalesini gerektirmeyen kendi kendine işleyen bir mekanizma gibi görülmektedir. Böylece bu bilimsel argümanlar deizmin formüle edilmesinde vazgeçilmez bir rol oynamış, fakat daha sonra deizm de bilimsel gelişmenin önünü açmıştır. Diğer taraftan deizm, farklı yerel kültürel durumlara dayanarak farklı ülkelerde belli ölçüde farklı etkilere sahip olmuştur. Günümüzde ise, diğer görüşlere karşı tolerans ruhunun gelişmesi hususunda ciddi ölçüde katkıda bulunmaktadır, fakat artık onun eski canlılığı yoktur. VI

ABSTRACT Deism is a religious and philosopical movement that was common among European and American intellectuals during the late seventeenth and eighteenth centuries, it extolled the virtues of a natural religion and condemned revealed religion - especially Christianity - for its alleged prochialism and irrationality. Influenced by the works of Herbert of Cherbury and by John Locke's `Reasonableness of Christianity`, deist thinkers attempted to establish religious belief based on reason alone. Deists believed that God acts through the laws of nature and to study nature is to study God. They believed that the universe was governed by mathematically perfect natural laws, that it was created by a rational God who do not intervene in its present functioning, either by way of revelation or miracle, that true religion was a `natural religion`, accessible to all thougth the rational intellect and empirical study of nature. This religious and philosophical movement now known as `Deism` was influenced by Newtonian ideas. According to deists, the universe was seen as a self-governing mechanism which does not require God's involvement Thus, this scientific arguments played an indispensable role in the formulation of deism, but later deism also led to the development of science. On the other hand, deism had somewhat different national cultural situations. Today, deism has strongly contributed to growth of the spirit of tolaration towards other views, yet it has lost its previous vitality. Vll