Yüksek enflasyondan kurtulma sürecinde yeni para birimine geçiş: Türkiye açısından bir değerlendirme

Abstract

ÖZET Ulusal paraların; değer saklama, hesap birimi ve mübadele aracı olması gibi üç temel fonksiyonu vardır. Gelişmiş ülkelerin ulusal paralan bu fonksiyonları yerine getirirken, gelişmekte olan ülkelerin ulusal paraları güçlü ve güvenilir olmaktan uzaktır. Tarih boyunca gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerden bazıları, birçok kez uyguladıktan parasal reformlar ile ulusal paralarının itibarını artırmayı başarabilmiştir. Bu parasal reformlar için ekonomik, siyasi, psikolojik ve teknik açıdan bazı önkoşulların sağlanması gerekmektedir. Bu önkoşulların sağlanmasının ardından parasal reforma dayanan istikrar programlan sayesinde, ulusal paraya olan güveninin tekrar sağlanması mümkün olabilmektedir. Çalışmanın ilk bölümünde, parasal reform yöntemleri açıklanmakta ve ayrıca diğer ülkelerin parasal operasyon deneyimleri gözönünde bulundurularak, operasyon sırasındaki ve sonrasındaki gelişmeler sonuçlarıyla birlikte incelenmektedir. İkinci bölümde, tarih boyunca Türk Lirası'nda yaşanan değer azalışları ve nedenleri açıklanmaktadır. Çalışmanın bu bölümünde, Türk ekonomisinin kronik ve yüksek enflasyondan kaynaklanan problemleri tartışılmış ve parasal reformları içeren öneriler geliştirilmiştir. Kronik enflasyonla mücadelede uygulanan istikrar programları ve sonuçlan incelenerek, ortaya konan sözkonusu yapısal reformların ve bu reformlara duyulan gereksinimin de altı çizilmiştir. Yeni Türk Lirası uygulamasına geçiş ile birlikte ortaya önemli gelişmelerin çıktığı görülmektedir. Yeni Türk Lirası para operasyonu kronik ve yüksek enflasyon ile mücadele sürecinde bir araç olarak kullanılmıştır. Kısa ve uzun vadede bu önemli para operasyonun sürekliliği ile birlikte sonuçlan da ele alınmaya başlanmıştır. Para operasyonunun yakın zamanda elde edilen sonuçlarından yola çıkarak çalışmanın sonuç bölümünde Türkiye açısından bir değerlendirme ve uygulama yapılmıştır.

ABSTRACT National currencies have following three functions; store of value, medium of exchange and unit of account Although currencies perform all these functions well in developed countries, its reliability and power are weak in developing countries. In history, several developed and developing countries aimed at promoting the value of currency by dropping zeros from their national currency for many times. Such a policy requires a preparation and sufficient pre-condition in the economic, politic and technical aspects. It is possible that stability programs based on monetary reform and pre-condition can establish the reliability of national currency again. In the fist part of the study, monetary reforms' methods are explained and also other countries' monetary operation experiences, their progress with in and after the operations and the results are examined. In the second part, determination of Turkish Lira's depreciations through out the history and its' reasons are identified. Turkish economy's problems, which are generated from the chronic and high inflation, are discussed and the sugesstions including monetary reforms are developed in this part of the study. Stability programs, which are applied during the struggle with chronic inflation, and their results are examined and the manifestation of these structural reforms and the needs are underlined. By experiencing the New Turkish Lira application, significant progresses are emerged. This money operation is used as a tool to battle with the chronic and high inflation. In the short and the long run, by the persistent existence of this significant money operation, conclusions will be discussed carefully. By the help of these recent results, an evaluation and an application of Turkey are given in the bottom-line of the study.