Türkiye`de serbest bölge uygulamaları ve yeni yasal düzenlemelerin değerlendirilmesi

Abstract

ÖZET Serbest bölgeler ülkenin siyasi sınırlan içinde olmakla birlikte gümrük sınırlan dışında sayılan yerlerdir. Buralarda ticari, endüstriyel ve hîzmetsel faaliyetler yapılmaktadır. Türkiye'de 1980'den sonra ihracata dayalı sanayileşme politikaları izlenmeye başlanmıştır. Bu politikalar arasında serbest bölgeler, dış ticareti geliştirme aracı olarak önem kazanmıştır. Dünyada olduğu gibi Türkiye'de de serbest bölgelerin amaçlan ekonominin girdi ihtiyacını ucuz ve düzenli bir şekilde temin etmek, yabancı sermaye yatırımlarını ve dış ticareti arttırmak, ithalatı ucuzlatmak, teknoloji girişini hızlandırmak, yeni istihdam imkanları yaratmak, döviz gelirlerini arttırmak şeklindedir. Türkiye'de 21 serbest bölge faaliyette bulunmaktadır. Bu bölgelerde yapılan faaliyetler çok amaçlı olup paketleme, depolama, ticaret, bankacılık, sigortacılık vb. hizmetler yapılmaktadır. Türk serbest bölgeleri ülke ekonomisi üzerinde bir çok olumlu etkiler yaratmaktadır. Ancak Türkiye'nin dış ticaret hacminin arttırılması ve ihracata dayalı ekonomik kalkınmada yardımcı olması amaçlanan serbest bölgeler, önemli avantajların, muafiyetlerin ve bürokraside kolaylıkların sağlanmasına rağmen beklenen faydayı gerçekleşememiştir. Serbest bölgelerin temel amacı üretim yapıp üretilen malların ihraç edilmesi yönündedir. Maalesef serbest bölgelerdeki firmaların ithalat ağırlıklı işlem yapmaları ve yapılan ihracatın da yurtiçine yönelik ağırlıkta olduğu görülmektedir. Sonuç olarak serbest bölgeler amaçlarından uzaklaşmıştır. Bu nedenlerden dolayı 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununda 2004 yılında değişiklik yapılmıştır.

ABSTRACT Free zones are places which are located with in the political boundaries of the country but are supposed out of the boundaries of customs. Here commercial, industrial and service activities are performed by the foreign and host country's company. After 1980's export-oriented industrial policies were initialized to be implemented in Turkey. Free zones among these policies became so important as a tool for improving the foreign trade. The purposes of free zones in Turkey as well in the world are, supply the inputs of the industry cheap and economically in a constant way, increasing foreign capital investments and foreign trade, cheapen import, speed the entrance of technology up, creating new employment opportunities and increasing foreign exchange incomes. 21 free zones hava been performing in Turkey. These are multipurpose zones and all sort of activities such as storing, packing, trading, banking, insurance and similar can carried out provided. It is certain that Turkish free zones have several positive effects on the economy of the country. However free zones that are expected to increase foreign trade volume and expected to assist for export-oriented economic development, provide important advantages, exemptions, easiness of bureaucracy could not show expected utility. Real purpose of free zones is firstly producing goods and than exporting these goods. Unfortunately, it is seen that companies in free zones realized import oriented businesses and exports to the domestic Turkish market. These results claim that planned goals could not be succeeded exactly. For this reason some items of the 3218 numbered Free Zones Law has been updated in 2004. VI