Türkiye`de kayıtdışı ekonomi ve Türkiye ekonomisindeki büyüklüğünün tahmin edilmesi (1980-2005 dönemi analizi)

Abstract

Kayıtdışı ekonomi uzun süredir Türkiye'de her kesim tarafından sıkça konuşulanbir konudur. Kayıtdışı ekonomi tanımı üzerinde bile tam bir uzlaşmaya varılamadığı için,yapılan yorumlar biribirinden oldukça farklı olabilmektedir. Kayıtdışı ekonomi kesinolarak ölçülemese bile Schneider(1998, 2005), Fiege(1986, 1996), Tanzi(1983, 1999) ve diğeraraştırmacıların katkılarıyla bilimsel temeller üzerine oturtulabilmiştir. Bu çalışmadakayıtdışı ekonominin tanımı ve kapsamı ile ilgili bir çerçeve çizilmeye çalışıldıktan sonrabireyleri kayıtdışılığa iten sebebler hakkında bilgi verilmektedir. Kayıtdışılığın ekonominingeneli üzerindeki etkilediri yani sonuçları tartışıldıktan sonra kayıtdışı ekonomininTürkiyede'ki büyüklüğünü ölçmeye yönelik ampirik bulgular sunulmaktadır.Burada kayıtdışı ekonominin büyüklüğünü tahmin etmek için; GSMH farklılıklarıyöntemi, istihdam yaklaşımı yöntemi, vergi denetimleri yöntemi, basit elektrik tüketimiyaklaşımı, parasal oran yaklaşımları ve ekonometrik yaklaşım yöntemlerindenyararlanılarak yapılan ölçme sonuçları değerlendirildiğinde bu yöntemlerin birbirinden azçok farklı sonuçlar verdiği gözlemlenmektedir. Bunun nedeni hem ölçme tekniklerini çokfarklı değişkenleri referans alması hem de her yöntemin kayıtdışılığın farklı bir boyutunuölçmesidir.Ampirik bulgulara göre Türkiye'de kayıtdışı ekonominin büyüklüğü; vergidenetimleri sonuçları incelenerek yapılan analizde 2004 yılı GSMH'nın % 53,4 oranındaolduğu bulunmuştur. Parasal oran yaklaşımı ile 2004 yılı için kayıtdışı ekonomininGSMH'ye oranı yaklaşık %32, ekonometrik yaklaşım ile %34 olarak bulunmuştur. Ayrıcasonuçlar incelendiğinde yıllar itibariyle kayıtdışı ekonomi büyüklüğünün ekonomik vesiyasal gelişmelere son derece duyarlı olduğu net bir şekilde ortaya çıkmaktadır. AnahtarKelimeler: 1)Kayıtdışı Ekonomi 2)Vergi İncelemeleri Yöntemi 3) Elektrik Tüketimi Yöntemi 4) Parasal OranYöntemi 5) Ekonometrik Yaklaşım

Underground economy is one of tbe hot topics in Turkey which is discussedfrequently in recent times. There is no specific consensus on the scope of undergroundeconomy, however by the works of Schneider(1998, 2005), Fiege(1986, 1996), Tanzi(1983,1999) and others, the scientific basis is established. In this paper, the definiton and thecontent of the underground economy is emphasized and the reasons of the undergroundeconomy's existance will be argued. Then the effects on the general economy will be stated.Finally, the emprical results about the size of the underground economy in Turkey will bereported.The methods used to estimate the size of the underground economy are: NationalIncome Differences Approach, Tax Auditing Approach, Simple Electricty ConsumptionApproach, Simple Monetary Ratio Approach, Improved Monetary Ratio Approach and theeconometric Approach.. The findings of these methods somewhat differ from each other,because each method based on different variables and also focus on different view of theunderground economy.According to the emprical findings, the size of the underground economy is found54% of GNP by using Tax Auditing Approach. The ratio of underground economy to theGNP is %32 according to the results ıf Monetary Ratio Analysis and %34 according to theeconometric analysis. Nevertheless it is observed that the size of the underground economyis sensitive to the changes of economic and political progress.1) Underground Economy, 2) Tax Auditing Approach, 3) ElectrictyKey Word:Consumption Approach 4) Monetary Ratios Approach,5) Econometric Method