Anayasa Hukukunda sağlık hakkı

Abstract

Sağlık Hakkı, sosyal bir hukuk devletinin asli gereklerinden birisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Sağlık hakkı geleneksel olarak bir sosyal hak olarak görülmekle birlikte, bu hakkın kişisel ve siyasal haklarla olan bağlantısı onun önemini artırmaktadır. Şöyle ki bireylerin birçok temel hak ve özgürlükten tam olarak yararlanabilmelerinin ön şartı, aynı zamanda sağlık hakkından da tam olarak yararlanabilmeleri ile mümkündür. Bu husus özellikle yaşama hakkı açısından önem arz etmekte olup kişilerin insan onuruna yaraşır bir hayat sürmeleri, sağlık hakkından eksiksiz bir şekilde istifade edebilmelerine bağlıdır. Gerçekten de sağlıklı yaşam koşullarından veya sağlık hizmetlerinden mahrum bir şekilde yaşayan bireyler yaşama hakkı başta olmak üzere birçok temel hak ve özgürlüğü olması gerektiği gibi kullanamazlar.Sağlık hakkı, bizi esas olarak iki unsura yönlendirmekte olup bunlar sağlık hizmeti hakkı ve sağlıklı yaşam koşullarına sahip olma hakkıdır. Sağlık hizmeti hakkı kişilerin, hastalanmalarının önlenmesi veya hastalandıklarında sağlıklarına kavuşabilmeleri için gerekli tesis, mal ve hizmetlerden yararlanabilmeleri hakkıdır. Sağlıklı yaşam koşullarına sahip olma hakkı ise bireylerin sağlıklı bir hayat sürmesi için gerekli olan sosyo ? ekonomik faktörlerden meydana gelmekte olup bu özelliği ile konut, su, besin, çevre gibi bir takım hakların faaliyet alanı ile örtüşmektedir.Bir pozitif statü hakkı olması dolayısıyla sağlık hakkının gerçekleşebilmesi, devletlerin bu hususta edimlerde bulunmasına bağlıdır. Bundan dolayıdır ki sağlık hakkını gerçekleştirmek, belirli bir maliyeti ve mali kaynakların bu yönde tahsis edilmesini de beraberinde getirir. Buna göre sağlık hakkı, kaynakları yeterli ölçüde olmayan ülkelerin kısa bir zaman aralığında tam olarak gerçekleştirebileceği bir hak değildir. Bu sebepten olsa gerekir ki Birleşmiş Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi ve bu Sözleşme'nin denetim organı Birleşmiş Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi tarafından sağlık hakkının gerçekleştirilmesi hususunda kaynakların maksimumunu kullanarak ve kademeli olarak gerçekleştirme ilkesi benimsenmiştir. Ancak sağlık hakkının bu iki ilke doğrultusunda gerçekleştirilmeyip derhal yerine getirilmesi gereken kısımları da mevcuttur. Şöyle ki taşıdıkları önemden dolayı sağlık hakkı kapsamındaki bir takım yükümlülüklerin gerçekleştirilmesi kaynakların yeterliliği hususuna bağlı tutulamaz. Derhal yerine getirilmesi gereken yükümlülükler olarak anılan bu yükümlülükler sağlık hakkını gerçekleştirmede ayrımcılık yapma yasağı ile acil bakım ve tedavi hizmetleridir.Anahtar Kelimeler: Sağlık ve İnsan hakları, BM Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi, Sağlık Hizmetleri, Sağlıklı Yaşam Koşulları, Tıbbi Bakım, Kademeli Gerçekleştirme İlkesi, Kaynakların Yetersizliği, Derhal Yerine Getirilmesi Gereken Yükümlülükler, Minimum Çekirdek Yükümlülükler

Right to health appears to be a fundemental necessity in a constitutional social state. Although right to health is comsidered as a traiditional social right; connection of this right with civil and political rights increases it's importance. Namely, pre-condition of fully enjoying the fundemental rights and freedoms is also enjoying right to health. This is especially important within the scope of right to live and a dignified life depends on right to health. Individuals who are deprived of healthy living conditions and health care, are not capable of enjoying so many fundemental rights properly.Right to health aims us to two elements; namely right to acces health care services and living in healthy conditions. Right to access health care services includes prevention of diseases or right to access necessary facilities, products and services in case of having a disease. Right to live in healthy conditions constitutes of socio-economic factors such as housing, water, food and environment.As a positive statute right; realisation of right to health depends on state's actions. That's why right to health requires a cost and allowance of resources. According to this; countries which lack of necessary resources can not fully realise this right. As far as we are concerned; this is the reason for foreseeing maximum usage of available resources and progressive realisation of right to health by the UN International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights and supervision organ of the Covenant UN Committee on Economic, Social and Cultural Rights. On the other hand there are some elements of the right to health which require immediate action. According to their importance some of the obligations can not depend on the adequacy of sources. These urgent obligations are prohibition of discrmination and emergency care and services.Keywords: Health and Human Rights, UN International Covenant on Economic Social and Cultural Rights, Health Care, Healthy Living Conditions, Medical Care, Principle of Progressive Realization, Lack of Resources, Immediate Obligations, Minimum Core Obligations