19. yüzyılın ikinci yarısında Kula kazâsında sosyal ve iktisadî durum: Şer`iye Sicilleri ve arşiv kaynakları ışığında bir inceleme

Abstract

Osmanlı Devleti'nin 19. yüzyılda genel görünümüne bakıldığında, dünyada giderek artan milliyetçilik akımlarının ve emperyalizm mücadelelerinin sadece kendisini savaş alanlarında değil, aynı zamanda toplumsal ve sosyal yaşamda da gösterdiği ifade edilebilir. Devlet yapısında bu dönemde yaşanan değişiklikler incelendiğinde, daha organize bir yapının teşkil edilmesi gayretleri ön plana çıkmakta, nitekim bu gayretlerin kırsala yansımasının sınırlı olduğu da görülmektedir. Bir anlamda günümüz dünyasının siyasi ve toplumsal yapısına geçiş süreci olarak adlandırılabilecek bu dönemin aydınlatılması, tarih bilimine önemli katkılar sağlayacaktır. Bu çalışmada, Kula Kazâsı'nın 19. Yüzyıl sosyal ve iktisadî durumu Şer'iye sicilleri, Temettuât Defterleri, Aydın Vilâyeti Salnâmeleri ve diğer arşiv belgeleri ışığında aydınlatılmaya çalışılmıştır. Çalışma kapsamında Kula Kazâsı Temettuât defterleri incelenerek Kula Kazâsı'nın sosyal ve ekonomik tarihi bilgileri alınırken, bu bilgiler vilâyet salnâmeleri ve Şer'iye sicilleri kayıtlarıyla desteklenmiştir. Çalışmada dönemimize ait Şer'iye Sicil Defterleri, Temettuât Defterleri, Salnâme ve arşiv belgeleri taranmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde, Kula Kazâsı'nın idarî yapısı ve taksimatı incelenmiştir. Bu bölümde kazâ idarecileri ve görevleri, mahalle, köy ve iskân yerleri incelenmiştir. İkinci bölümde ise Kazâ'nın sosyal yapısına yer verilmiştir. Bu bağlamda Kazâ'nın demografik yapısı, eğitim yapısı ve eğitim kurumları, dinî ve sosyal yapılar, zanaat ve ticaret ile sosyal hayata dair bilgiler ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ekonomik durum incelenmiştir. Bu bağlamda tarım ve hayvancılık, ticaret ve sanayi, esnaf ve diğer meslek grupları, fiyat ve ücretler konusu işlenmiştir. Dördüncü bölümde, askerî ve asayiş konuları ele alınmıştır. Bu bölümde askeriye, güvenlik ve suçlara ilişkin bilgiler derlenmiştir.Anahtar Kelimeler: Kula Kazâsı; Aydın Vilâyeti; Salnâme; Sicil; 19. Yüzyıl

Looking to general view of Ottoman Empire in the 19th century, it may be argued that imperialism competitions and nationality movements had been effective not only in the war area, but it also had effects on social and public life. Changes occurred during this period shows efforts for more organized structure, however, its reflections to the rural area was insignificant. Lighting of this period which can be interpreted a kind of transformation process to the today's politic and social life may add significant contributions to the history science. In this research, it is aimed to enlighten Kula City in the light of Şer'iye Sicilleri (Judgment Records), Aydın Vilâyet Salnâmesi and other archive documents. In the content of the research, knowledge on social and economic historic knowledge of Kula City has been gathered, and supported with Aydın Vilâyeti Salnâmeleri and Ser'iye Sicilleri. In the research, 31 judgment records, 11 temettuât records and more than hundred archive documents were searched. In the first chapter of the study, managerial structure and classification of Kula City has been examined. In this chapter, city managers and their obligations, village and accommodation places were examined. In the second chapter, social structure of the city was mentioned. In the chapter, demographic properties, education structure and education buildings, religion and social buildings, craft and trade places and knowledge on social life have been given. In the third chapter, economic structure of the city was evaluated. In this respect, agriculture and animal care, trade and production, merchants and other occupations, price and fees were examined. In the last part of the study, knowledge on judgment, soldier structure, security and crime topics was examined.Keyswords: Kula City; Aydın Vilâyeti; Salnâme; Sicil; 19. Century