İzzüddîn b. `Abdisselâm es-Sülemî (ö. 660/1262) ve `el-Emâli`l-Kur`âniyye` adlı eserinin edisyon kritiği

Abstract

'İzzüddîn b. 'Abdisselâm es-Sülemî (ö. 660/1262), İslâm ümmetinin kuvvetini önemli ölçüde yıkıp azmini ve ümidini kıran kritik bir dönemde yaşamıştır. Bu dönem, İslâm ümmetinin sırtına tarifi imkânsız elem ve sıkıntılar yüklemiştir. Müellifin yaşadığı bu dönem, hicrî altıncı ve yedinci asırlara tekabül etmekte olup tam olarak 577 - 660 yılları arasındadır. Bu da, Abbâsîler'in ve Eyyûbîlerin son zamanlarına, Memlûklerin ilk dönemlerine denk gelmektedir.'İzzüddîn b. 'Abdisselâm'ın dönemi ziraat, san'at ve ticâret alanlarında yapılan iyileştirmelere bağlı olarak mâlî kaynakların bollaşmasına rağmen, maalesef müellifin yaşadığı tüm zamanlar, savaşlar sebebiyle refâh ve bolluk içinde geçmemiştir.'İzzüddîn b. 'Abdisselâm, gençliğinde gördüğü bir rü'yâ üzerine ilim yolunu tercîh etmiş, bu yolda gayret sarf ederek en yüce ilim mertebelerine ulaşmıştır. Bununla birlikte o, ilmî hayatına ilave olarak Dimeşk'te başlayıp, Mısır'da devam eden müderrislik, hatiplik, kadılık, müftülük ve Bağdat'ta bulunan Abbâsî halîfesine elçilik gibi pek çok görev yapmış ve adı geçen makamlarda bulunmuştur. `Men yehâbuhu'l-mulûk`, `Sultânu'l-'ulemâ`, `Bâ'iu'l-mulûk` lakaplarıyla tanınan 'İzzüddîn b. 'Abdisselâm, söz konusu hak olduğunda, kral ve avânelerini bile geri adım attıracak ölçüde cesâret sâhibi güçlü bir 'âlimdir. O, dünyaya karşılık ahreti tercîh eden; insanların rızâsına karşılık Allâh'ın rızasını önceleyen ve daima adaleti gözeten birisidir. 'İzzüddîn b. 'Abdisselâm, seksen üç yıllık uzun ve bereketli yaşamı boyunca iyiliği emretmiş, kötülüğü yasaklamış, engellemiş veya engelletmeye çalışmış, gerçeği bütün çıplaklığıyla dile getirmiş, bâtıla ve bâtıl ehline karşı savaş açmış, döneminin olaylarını yaşamış, onları etkilemiş ve onlardan etkilenmiştir. Kalemiyle ve diliyle cihâd ettiği gibi bizzat eliyle de cihâd etmiştir. Hatta adını nûrdan harflerle ebedîlerin defterine yazmıştır. Ardında her araştırmacıya zengin bir okul bırakmış, yine gerçeğin peşinde olan ve adâletin yardımcılarının tâbi olup örnek alabilecekleri hoş bir yaşam bırakmıştır.'İzzüddîn b. 'Abdisselâm, sekizi `'akâid`, beşi `tefsîr`, üçü `hadîs`, on biri `fıkıh` ve `fıkıh usûlü`, üçü `fetvâlar`, ikisi `siyer`, yedisi `tasavvuf` ve üçü de `başka ilim dalları`nda olmak üzere toplam kırk iki eser yazmış velûd bir âlimdir. İşte yazdığı eserlerden biri de tahkîk ettiğimiz `el-Emâli'l-Kur'âniyye`dir.'İzzüddîn b. 'Abdisselâm'ın tezimize konu olan `el-Emâli'l-Kur'âniyye` adlı eseri, Müslümanların Kur'ân'ı anlamada zihinlerine takılan sorulara tercüman olmakta ve bunlara hem aklî hem de naklî cevaplar sunmaktadır.'İzzüddîn b. 'Abdisselâm, `el-Emâli'l-Kur'âniyye`de lüğat, nahiv, belâğat, 'akîde veya usûl açısından problem olarak addedilen hususları dile getirmekte ve bunlara aklî ve naklî cevaplar vermektedir. Anahtar kelimeler: 'İzzüddîn b. 'Abdisselâm, emâlî, tahkîk, edisyon kritik, tefsîr, hadîs, fıkıh, Arap dili, belâğat.

Izzuddîn b. 'Abdissalâm al-Sulemî lived in the period of critical time which the power of Muslim ummah was decreased and their effort was broken. In this period many trials and tribulations was attached upon Muslim Ummah. The life of the writer was the same period in 6th-7th century for hijri calendar and completely in the years 577 – 660. This period is also the same time with recent times of Abbasids and Ayyubis and in the beginning of Mamelukes.The Writer's period economic welfare was absolutely high because of reclamation in the field of agriculture, trade and industry. But The Writer's life was not comfortable by reason of wars. The Writer preferred the way of knowledge as he has a dream and so accomplished the objective in his career. In addition he worked as a scholar, speaker (imam), Judge Mufti in Damascus and Egypt and ambassador for Abbasid Caliph. Izzuddîn b. 'Abdissalâm was popular with nicknamed `Man yahâbuhu'l-mulûk`, `Sultânu'l-'ulemâ`, `Bâ'iu'l-mulûk` between the people. However, he never compensate in the matter of right and justice even near the Caliph and his helpers. He preferred afterlife instead of the life and preferred God's sake instead of Man's hope and took care justice every time.Izzuddîn b. 'Abdissalâm during his life eighty-three years advised goodness forbidden badness. He fought against superstitious. He lived inside events in the period and he also effected and was effected them. He struggled with his pen and his hand in the cause of Allah. He left many brilliant works and magnificent life for the People.Izzuddîn b. 'Abdissalâm wrote many books: eight `'akâid books`, five `tafsir`, three `khadith`, eleven `Islamic Law` and `Methodology of Islamic Law`, there `fatwas`, two `The life of the Prophet`, seven `Sufism` and three other fields in totally forty-two books. One of his works is al-Amâli al-Qur'âniyye which we analyzed in this thesis.Izzuddîn b. 'Abdissalâm's work `al-Amâli al-Qur'âniyye` presents solutions Muslims' problems in the understanding of the Quran by means of reason and reports.Izzuddîn b. 'Abdissalâm dealt with language, Rhetoric, Dogmatic questions and problematical topics in `al-Amâli al-Qur'âniyye` and also response all these, the problems intellectually or by reports.Key Words: 'Izzuddîn b. 'Abdissalâm, al-Amâli, Tahkîk, Edition Critic, Tafsir, Khadîth, Fıkh (Islamic Law), Arabic philology and Rhetoric