Uygulamalar ışığında Osmanlı Ceza Hukukunda kanunîlik ilkesi (XV. ve XVII. yüzyılları arasında)

Abstract

`Kanunsuz suç ve ceza olmaz` şeklinde ifade edilen kanunîlik ilkesi, günümüz hukuk sistemlerinin temelini oluşturmaktadır. Bireylerin uygulanacak kurallardan haberdar olmaları, hukukî güvenliğin sağlanması bakımından önemlidir. Osmanlı ceza hukukunda kanunîlik ilkesinin geçerli olup olmadığı araştırılırken, konu bu hukuk sisteminin kendine özgü yapısı çerçevesinde ele alınmalıdır. Osmanlı hukukunda çok sık kullanılan `meşrû, şer' ve kanun üzere` ifadeleri, kanunîlik ilkesinin taşıdığı mânâ ile benzer bir anlama sahiptir. Osmanlı Devleti kural olarak İslâm hukukunu uyguladığından, çalışmada öncelikle İslâm ceza hukukunda kanunîlik ilkesi incelenmiştir. Konu bu hukuk sisteminin kavramları, kaynakları ve hukuk sisteminde yer alan suç türleri kapsamında ele alınmıştır.Osmanlı Devleti'nde kanunîlik ilkesinin daha net bir şekilde anlaşılabilmesi için had, kısas ve ta'zir suçları ayrımına gidilerek kanunnâmeler, fetvâ mecmuaları, şer'iyye sicilleri ve mühimme defterleri değerlendirilmiştir. Genel ve sancak kanunnâmelerinde çok sayıda suç tipi yer almaktadır. Bu kanunnâmeler kanunîlik ilkesinin belirlilik işlevini yerine getirmektedir. Kanunîlik ilkesinin uygulamada gerçekleşip gerçekleşmediği, çalışmada yer verilen ve daha önceden Latin harflerine çevrilmiş olan şer'iyye sicilleri ve mühimme defterleri kayıtları çerçevesinde incelenmiştir. Bu bağlamda Osmanlı hukukunun şer'î ve örfî karakteri bir bütün olarak değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Suç, Ceza, Osmanlı Hukuku, Osmanlı Ceza Hukuku, Kanunîlik İlkesi.

Legality, called `no crime and punishment without law`, is a fundamental principle in present law. It is important for legal security that people know rules will be enforced themselves.The effectiveness of legality should be researched in Ottoman criminal law in content of its specific structure. Phrases, called `meşrû, şer' ve kanun üzere` is used very often in Ottoman law. These have similar meaning with legality.In this work, firstly principle of legality was researched in İslamic criminal law, because of Ottoman State implemented that system as a rule. Subject was examined in content of İslamic law's concepts, sources and types of crime.To be understood the principle of legality in Ottoman State, codes (kanunnâme), fetvâ books, şer'iyye court's decisions and mühimme books perused in distinction of had, kısas and ta'zir crimes. There are many crimes in general and sanjak codes. This codes serve certainty of principle of legality.Şer'iyye court's decisions and mühimme books, that stated in Latin characters before, was examined, if legality is available or not in practice. Ottoman law's şer'î and örfî charchter was evaluated together in that content.Key Words: Crime, Punishment, Ottoman Law, Ottoman Criminal Law, Principle of Legality.