16. yüzyılda Yemen ve Hicaz eyaletleri ekonomik durum (Karşılaştırmalı inceleme)

Abstract

Bu çalışmanın temel amacı Hicaz ve Yemen eyaletlerinin 16. yüzyıldaki ekonomik durumlarını karşılaştırmalı tarih yöntemi çerçevesinde inceleyerek elde ettiğimiz verileri tarih bilimi çerçevesinde ortaya koymaktır. Ekonomik tarihi çalışmaları diğer tarih bilimi çalışma alanlarına kıyasla bizlere birçok alanda veriler sunmaktır. Genel anlamıyla Arap ülkelerinin kütüphaneleri ve dar alanda Yemen kütüphanelerinin ihtiyacı mukabilinde, 16. yüzyılda Osmanlı idaresi altında bulunan Arap vilayetlerinin durumları hakkında yapılacak araştırmaların ve akademik çalışmaların varlığına ihtiyaç duyulmaktadır. Hicaz yarımadasında birbirlerine komşu Hicaz ve Yemen tarih boyunca dini ve stratejik açıdan her zaman önemli olmuşlardır. 16. yüzyılın ilk yarısında Osmanlı topraklarına katılan bu coğrafyadaki iki eyalet Osmanlı döneminde de sahip oldukları önemi devam ettirmişlerdir. Bu araştırmada Arapça kaynakların yanı sıra Türkçe kaynaklardan da yararlanma gayreti gösterildi. Ancak söz konusu dönemde Yemen ve Hicaz'ın ekonomik durumlarının boyutlarının ne oranda olduğunu gösteren kaynaklar, Türkçede de oldukça az sayıda kaynaklardır. Yemen ve Hicaz vilayetlerinde ekonomik açıdan durumları gösteren bilgilerin azlığı, bizi farklı bilimsel yöntemleri kullanmaya sevk etti. Bizlerde ilgili kaynak çalışmamızda 16. yüzyıl yerine çok fazla değişiklik göstermeyecek kadar sabit kalmış konularda 17. ve 18. yüzyıl kaynaklarında verilen bilgilerden titizlikle yararlandık. Arap yarımadasının batısında ve güneyinde Hicaz ve Yemen eyaletleri; 16. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu için birisi kutsal bir merkez birisi de stratejik bir merkez olarak önemli iki eyalet olmuşlardır.Anahtar Kelimeler: Yemen, Hicaz, 16. Yüzyıl, Ekonomik Durum.

The main aim of this study is to reveal the historical information we have obtained by examining the economic conditions of Hicaz and Yemen provinces in the 16th century using comparative-historical methodology. Economic studies usually provide us with information in many different fields compared to other historical studies. In general, the libraries of the Arab countries in general and Yemen in specific are in a crucial need for doing researches and academic studies on the situation of the Arab provinces under Ottoman rule in the 16th century. Yemen and Hijaz, the neighbouring of each other in Hijaz peninsula have been always important both religiously and strategically throughout history. In the first half of the 16th century, the two provinces of this geographical region ,which joined the Ottoman lands, continued their preeminence in the Ottoman period as well. In our research, we have done our best to benefit from Turkish resources as well as Arabic ones. However, in the mentioned period, the Turkish resources shedding light on the dimensions of the Economic situation in Yemen and Hicaz are very few in number. The lack of information about Economic situations in Yemen and Hicaz provinces led us to use different scientific methods. In our study of related resources, we benefited carefully from some information provided by the sources of the 17th and 18th centuries in subjects that might remain stable enough as not to change much in the 16th century. The provinces of Hicaz and Yemen in the west and south of the Arabian peninsula became two important provinces for the 16th century Ottoman Empire; the former as a sacred center and the latter as a strategic center.Key words: Yemen, Hicaz, 16th century, Economic situation.