Türkçede günlük konuşma bağlamında kullanım sıklığı yüksek söylem belirleyicilerinin işlev ve konum özellikleri

Abstract

Sözlü söylem, kendi içerisinde çeşitli özellikleri barındıran ve buyüzden yazılı söylemden birçok yönde farklılaşan bir söylem türüdür. Bubağlamda günlük konuşma dili, konuşucular arasındaki etkileşim unsurlarınadayanmaktadır. Bu unsurların başında gelen söylem belirleyiciler biçimsel,sesbilimsel ve sözdizimsel olarak sözlü söylemde çeşitli birimlere bürünmekte vebu bakımdan söylem belirleyicilerin işlevsel özellikleri sözcelemede çeşitlilikgöstermektedir. Alanyazında söylem belirleyiciler ile ilgili ilk kapsamlı çalışmaSchiffrin (1987) tarafından yapılmıştır. Bu çerçevede bu çalışma, genelde söylembelirleyicilerin özelde ise Türkçede günlük konuşma bağlamında sıklıklakullanılan söylem belirleyicilerinin betimlenmesini amaçlamaktadır. Çalışmadanitel araştırma yönteminin içerik çözümlemesi tekniğinden yararlanılmıştır.Alanyazındaki çalışmaların rehberliğinde ve yapılan sıklık çalışmasıyla saptananbelirli sayıdaki söylem belirleyiciler, ilk olarak günlük konuşmadaki kullanımsıklıkları bakımından ele alınmış ve çalışma sonucunda Türkçedeki sıklıkdeğerlerine ulaşılmıştır. Bundan sonraki aşamada ise söylem belirleyicilerin işlevve konum özellikleri kişilerarası ve metinsel işlev olmak üzere iki açıdanbetimlenmiştir. Bu betimlemede temel alınan model Brinton (1996)'nıntaksonomisidir. Bu doğrultuda, oluşturulan çeviriyazılardaki kesitlerin karşılıklıkonuşma çözümlemesi yaklaşımıyla betimlenmesi sonucu söylem belirleyicileredair nitel değerlendirmelere yer verilmiştir. Yapılan çalışmanın sonucundavsöylem belirleyicilerin Türkçe günlük konuşma söylemindeki işlevsel çeşitliliği vedilbilim alanındaki yeri vurgulanmıştır.Anahtar Sözcükler: Söylem Çözümlemesi, Karşılıklı Konuşma Çözümlemesi,Söylem Belirleyiciler, Sözlü Söylem, Günlük Konuşma Dili.

Spoken discourse is a type of discourse which has features differing fromwritten discourse. In this sense, daily speech is based on interactional elementsamong the speakers. One of these elements, discourse markers occur in spokendiscourse as various morphological, phonological and syntactical units and, thefunctions of the discourse markers vary in enunciation. In literature, the initialbroad analysis upon the discourse markers belongs to Schiffrin (1987). Withinthis frame, this study aims for describing the discourse markers in general, andprovides descriptive analysis of the discourse markers in high frequency ofoccurrence in Turkish daily speech. Content analysis of the qualitativemethodology is the research technique applied for this study. Under the guidanceof the previous studies in literature, certain numbers of the discourse markershave been determined, and the frequency values of the discourse markers inTurkish daily speech use have been detected. Following this process, thedescriptive analysis upon the discourse markers has been based on interpersonalfunction and textual function. Brinton (1996)'s taxonomy is the key categoryapproved in this study, for analyzing the functions of the discourse markers. Inthis regard, a qualitative evaluation towards the discourse markers has beenproceeded, assessing the registers selected from the transcriptions within thescope of the conversation analysis. The overall result of this study is the emphasisviiof the functional variance of the discourse markers in Turkish daily speech andtheir importance in the field of Linguistics.Keywords: Discourse Analysis, Conversation Analysis, Discourse Markers,Spoken Discourse, Daily Speech