Tarihte Rum ateşi: kökenleri, bileşimi, gelişimi ve kullanımı

Abstract

Ders kitaplarına girecek ölçüde toplumsal hafızada yer etmiş, ancak daha önce Türkçe bir monografide konu olarak alınmamış olan Rum ateşi konusuna ilişkin disiplinlerarası tarihi bir inceleme yaparak Rum ateşinin (Grejuva) tarihin yazmak, bu tez çalışmasının temel amacıdır. Barutun yaygın bir biçimde kullanımına dek kilit öneme sahip, ancak kullanımından imtina edilen bir silah özelliğindeki Rum ateşi hakkında yapılacak bir çalışma, Akdeniz havzası denizcilik tarihi, askeri tarih, kuşatma savaşları ve askeri teknoloji tarihi bakımlarından önemli olacağı gibi, Bizans İmparatorluğu'nun uzun ömürlülüğünün izahı için de önem taşıyan bir çalışma olacaktır. Rum ateşinin hedefe sevk sistemleri, bileşimi, hammadde kaynakları, üretim teknikleri gibi pek çok husus yüzyıllar içerisinde değişikliğe uğramıştır. Rum ateşi zamanla tek bir silah değil, bir silah sistemleri ailesine dönüşmüştür. Rum ateşi kullanımında uzmanlaşmış askeri personel yetiştirilmiş ve Rum ateşinden korunma yolları geliştirilmiştir. Bu tez çalışmasında tüm bu konular incelenmiştir. Bizans kronikleri, Rum ateşi hakkında bilgi veren Ortaçağa ait diğer kronik, risale ve yazılı eserler, başta minyatür ve çizimler olmak üzere sanat tarihi ve arkeolojik nitelikteki eserler çalışmanın temel kaynaklarıdır. Ayrıca İngilizce ve Yunanca araştırma eserler incelenmiştir. Kaynak verilerinin tahlili, karşılaştırmalı tarih metodolojisi ve tümevarım yöntemleriyle elde edilecek sonuçlar, çağdaş kimya ve fizik bilgileri ile karşılaştırılmıştır. Bu sonuçlar bir monografide topluca değerlendirilmiştir.

The main purpose of this thesis is to write the history of Greek fire (Gregeois) by conducting an interdisciplinary historical study on the subject of Greek fire which has been included in the textbooks in the social memory, but which was not taken as a subject in any monograph written in Turkish before. A study about the Greek fire, which was a weapon of key importance until widespread use of gunpowder, but the use of which was refrained from, would be important for maritime history of the Mediterranean basin, military history, siege warfare and history of military technology; it will also be an important study for the explanation of the longevity of the Byzantine Empire. Many aspects of Greek fire, such as propulsion systems, composition, raw material sources and production techniques have been changed in centuries. In time, Greek fire became not a single weapon but a whole family of weapon systems. Military personnel specialized in the use of Greek fire were trained and methods for protection from Greek fire were developed. In this thesis, all these subjects are examined. The main sources of the study are Byzantine chronicles, other chronicles, treatises and written works belonging to the Middle Ages that provide information about Greek fire, art history and archaeological works, especially miniatures and drawings. In addition, research in English and Greek were examined. The results of the analysis of source data, comparative historical methodology and induction methods were compared with the knowledge of contemporary chemistry and physics. These results were evaluated collectively in a monograph.