Travma sonrası stres bozukluğunun üstbilişsel modeline ilişkin üniversite öğrencileri üzerinde bir inceleme

Abstract

Bu çalışmanın temel amacı, travma sonrası stres bozukluğunun (TSSB) üstbilişsel modelini test etmek ve bilişsel dikkat odaklanması sendromu bileşenlerinin (ruminasyon, endişe, düşünce kontrol stratejileri) üstbilişsel faktörlerle TSSB belirtileri arasındaki ilişkiye aracılık edip etmediğini incelemektir. Araştırmanın bir diğer amacı ise üstbilişsel faktörlerin ve travmaya ilişkin düşünce içeriklerinin TSSB'nin farklı belirti kümelerinin yordanmasına yaptıkları görece katkıyı incelemektir. Bu amaçlar doğrultusunda Sosyo-Demografik Bilgi Formu, DSM-5 İçin Travma Sonrası Stres Belirti Ölçeği, Tekrarlayıcı Düşünme Ölçeği, Üstbilişler Ölçeği-30, Düşünce Kontrol Stratejileri Ölçeği, Endişe Şiddeti Ölçeği ve Travma Sonrası Bilişler Envanteri'nden oluşan anket seti 425 üniversite öğrencisine uygulanmıştır. SPSS 23 programı kullanılarak araştırmanın örneklem özellikleri ve travmatik yaşam olaylarına ilişkin bilgi edinmek için betimleyici analizler, değişkenler arasındaki ilişkileri incelemek için korelasyon analizleri, bilişler ve üstbilişsel faktörlerin TSSB belirtilerinin açıklanmasına yaptıkları katkıyı belirlemek için hiyerarşik regresyon analizleri yapılmıştır. Aracılık hipotezleri ise PROCESS Macro 3.3 versiyonunda Paralel Çoklu Aracılık Analizleri modeli kullanılarak test edilmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgular endişe, ruminasyon ve düşünce kontrol stratejilerinden kendini cezalandırmanın üstbilişsel faktörler ile TSSB belirtileri arasındaki ilişkiye doğrudan aracılık ettiğini göstermiştir. Ayrıca psikiyatrik tanı alma değişkeni kontrol edildiğinde, olumsuz üstbilişsel inançlar kaçınma ve aşırı uyarılmışlık kümesi TSSB belirtilerindeki değişimi travma ile ilgili bilişsel faktörlerin üzerinde ve ötesinde yordamıştır. Bu sonuçlar TSSB'nin Üstbilişsel Modeli'ni ülkemizdeki bir üniversite örneklemi üzerinde destekler niteliktedir.

The main purpose of the present study is to test the metacognitive model for Post-Traumatic Stress Disorder (PTSD) and to examine the mediational role of the components (rumination, worry, and thought control strategies) of the cognitive attention syndrome on the relationship between metacognitive factors and PTSD symptoms. The other purpose of the study is to examine the relative contributions of the metacognitive factors and post-traumatic cognitions to the prediction of different PTSD symptom categories. For these purposes, 425 undergraduate and graduate students filled out the sociodemographic form, DSM-5 Post-Traumatic Stress Symptom Scale, Repetitive Thinking Questionnaire, Metacognitions Questionnaire-30, Thought Control Questionnaire, Brief Measure of Worry Severity Scale and Post-Traumatic Cognitions Inventory. Using SPSS 23.0, descriptive statistics for the sample characteristics and information about the traumatic life events, correlational analyses for the relationship among variables, and hierarchical regression analyses for determining the contribution of cognitions and metacognitive factors to the variance in PTSD symptomatology were conducted. Mediation analyses were run via PROCESS MACRO 3.3 using Parallel Multiple Mediation Analysis model. According to the results of the study, worry, rumination and self-punishment as a thought control strategy fully mediated the relationship between metacognitive beliefs and post-traumatic stress symptoms. Moreover, negative metacognitive beliefs predicted the variance in avoidance and hyperarousal symptom classes of PTSD above and beyond that of explained by post-traumatic cognitions while controlling for psychiatric diagnosis.