Ankara Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu`nda 06 mil yz a 10103 yer numaralı Mecmu`a-i Eş`ar (inceleme-karşılaştırmalı metin)

Abstract

Bu çalışmanın temel amacı, Klâsik Türk edebiyatının en önemli kaynaklarından biri olan şiir mecmû'alarından, edebiyat tarihine katkısı olabileceğini düşündüğümüz birinin incelenmesidir. Şiir mecmû'alarını önemli kılan, şairlerin şiirlerinin genellikle divanları çerçevesinde kalmış olmasıdır. Divanlar üzerine çalışma yapıldığı kadar mecmû'alar üzerinde durulmamıştır. Fakat divanlara kimi zaman farklı şairlere ait şiirler girebilmiştir. İşte, şiir mecmû'alarının ve cönklerin gerekliliği bu noktada ortaya çıkıyor. Bu hataların düzeltilmesi imkânını sunuyor. Bunun yanı sıra mecmû'alarda divanlara çeşitli sebeplerle girmemiş -şairin divan tertip ettikten sonra yazdığı veya kasıtlı olarak yer vermediği- şiirlere rastlamak şansımız da vardır. Bu sebeple tespit edilenler divanlara girebilmektedir. Mecmû'anın tertip edildiği dönemin ve müstensihin şiir zevkini, dönemin en çok okunan şiirlerini ve divanı olmayan şairlerin şiirlerini tespit etmek de mümkündür. Biz ise bu denli önemli meselelere ışık tutan mecmû'alardan, Ankara Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonunda bulunan 06 Mil Yz A 10103 yer numarası ile kayıtlı şiir mecmû'ası üzerine inceleme yapmayı amaçladık. Elimizde bulunan şiir mecmû'ası genellikle; Sırrî Rahile Hanım, Ahmed Râsih, Hayret, Ali Rızâ Paşa, Sünbül-zâde Vehbî, Şâdî Bey, Fazl, Sûzî, Nevres-i Kadîm, Osman Nevres, Şem'î, Antepli Aynî, Yavuz Sultan Selim (Selîmî), Enderunlu Vâsıf, Bağdatlı Rûhî, Emrî, Niyâzî-i Mısrî, Dâniş, Fuzûlî, Leylâ Hanım, Nazîf, Nef'î, Râşid, Mısrî, Seyfî, Surûrî, Haşmet, Mehmed Âkif Paşa, Şeyhülislâm Yahyâ, Na'ilî, Şeyh Gâlib, Fıtnat Hanım, Hasan Sezâyî, Keçecizâde İzzet Mollâ, Ahmed Dede (Köse/Nevî), Nazmî, Nedîm, Hoca Neş'et, Zeynep Hanım, Lem'i Atlı, Fatîn, Nâzım, Müştâk, Kâzım, Abdülhamid Ziyâeddin Paşa, v.b. divanı üzerine çalışma yapılmış şairlere aittir. Tanınmış şairlerin yoğunlukta olmasından dolayı var olanı ortaya koymak, şiir mecmû'asını tanıtmak amacında olduk. Şiir mecmû'amızın bir özelliği müstensihin gazel, kıt'a, divân ve şarkı başlığı altında verdiği şiirlerin bir kısmının bestelenmiş olmasıdır. Bu nedenle bestelenmiş olan şiirlerin, `Mecmû'ada Bulunan Güfteler` bölümünde sırasıyla; 'Repertuar numarası, makâm, güfte, beste, usûl, form ve solist' bilgilerine yer verdik.Mecmû'a-i Eş'ârda, 45 şaire ait gazel, murabba', şarkı, tesmîn, kıt'a, tahmîs, müseddes-i mütekerrir, müstezâd, murabba'-ı mütekerrir ve beyt olmak üzere toplam 131 şiir bulunmaktadır. Nazım türü olarak ise medhiyye, mersiye, münâcât, nasîhât-nâme, nazîre ve tevhîd örnekleri yer almaktadır. Biz bu şiirleri Mecmû'aların Sistematik Tasnifi Projesi'ne (MESTAP) uygun olarak, yaprak numarası, mahlas (isim), matla' beyti/bendi, makta' beyti/bendi, nazım şekli/birimi, nazım türü, vezin ve açıklamalar şeklinde tablolaştırdık. Anahtar Sözcükler: Mecmû'a-i Eş'âr, Klâsik Türk şiiri, Şarkı, Şiir, MESTAP

The main purpose of this study is to analyse one of the poetry journals, being among the most significant sources of Classical Turkish Literature, one of which may have contribution to the history of literature, according to our point of view. The reason of the importance of the poetry journals is that the poems generally stay within the frames of their poets' own divans. Poetry journals have not been studied as much as divans. However, the poems of different poets could get into the divans. At this point, the necessity of the journals and the `conks` come to exist. They give the opportunity to fix these kinds of mistakes. Besides, it is also possible to encounter to the poems that could not get into any divans due to various reasons – the poems that a poet wrote after he/she had organized a divan, or just did not give a place purposefully. The ones which are determined in this manner may get into the divans. It is likely to see the taste of poetry and the popular poems of the period that the journal was arranged. It is also possible to encounter to the poems whose poets do not belong to any divans and to identify the taste of poetry not only of that period, but also of the scribal. In this sense, we aim to analyse the poetry journal registered in Ankara Millî Kütüphane, Yazmalar Koleksiyonu (Manuscript Collection) with the number of 06 Mil Yz A 10103. This poetry journal generally belongs to the poets whose divans have been studied; such as Sırrî Rahile Hanım, Ahmed Râsih, Hayret, Ali Rızâ Paşa, Sünbül-zâde Vehbî, Şâdî Bey, Fazl, Sûzî, Nevres-i Kadîm, Osman Nevres, Şem'î, Antepli Aynî, Yavuz Sultan Selim (Selîmî), Enderunlu Vâsıf, Bağdatlı Ruhî, Emrî, Niyâzî-i Mısrî, Dâniş, Fuzûlî, Leylâ Hanım, Nazîf, Nef'î, Râşid, Mısrî, Seyfî, Surûrî, Haşmet, Mehmed Âkif Paşa, Şeyhülislâm Yahyâ, Na'ilî, Şeyh Gâlib, Fıtnat Hanım, Hasan Sezâyî, Keçecizâde İzzet Mollâ, Ahmed Dede (Köse/Nevî), Nazmî, Nedîm, Hoca Neş'et, Zeynep Hanım, Lem'i Atlı, Fatîn, Nâzım, Müştâk, Kâzım, Abdülhamid Ziyâeddin Paşa, etc. Due to the abundance of the well-known poets, we only aim to present the existing work and to introduce the poetry journal. The most significant feature of our poetry journal is that most of the poems that were categorized by the scribal under the titles of gazel and kıt'â were composed. For this reason, we have presented some information about these composed poems, such as their repertoire number, maqam, lyrics, composition style, form and their soloists in the section named `Mecmû'ada Bulunan Güfteler`, respectively. In `Mecmû'a-i Eş'âr`, there are 131 poems in total from 45 different poets which gazel, murabba', şarkı, tesmîn, kıt'a, tahmîs, müseddes-i mütekerrir, müstezâd, murabba'-ı mütekerrir and beyt. As for poetry forms, there are medhiyye, mersiye, münâcât, nasîhât-nâme, nazîre and tevhîd. We tabulate these poems according to the Systematic Sorting Project of Mecmua's (MESTAP) as page number, mahlas, matla, makta, poetry type, poetry form, the rhythmic structure and instructions. Keywords: Mecmû'a-i Eş'âr, Classical Turkish Poetry, Song, Poem, MESTAP