Kısraklarda puerperal dönemin izlenmesi ve tay kızgınlığında tohumlamanın etkinliği

Abstract

IV KISRAKLARDA PUERPERAL DÖNEMİN İZLENMESİ VE TAY KIZGINLIĞINDA TOHUMLAMANIN ETKİNLİĞİ ÖZET Bu çalışmada, kısraklarda puerperal döneme ait üreme parametrelerinin saptanması ve tay kızgınlığı ile takip eden östruslarda yapılan tohumlamaların fertilite üzerine olan etkisi araştırıldı. Yaşlan 5-18 arasında doğum aşamasında olan 20 adet Arap ırkı kısrak çalışmada kullanılmıştır. Puerperal üreme parametreleri; klinik gözlem, rektal palpasyon ve ultrasonografîk muayene yöntemleri ile saptanmıştır. Kısraklardan alman vaginal smearların sitolojik muayeneleri, Papanicolau metoduyla boyandıktan sonra yapılmıştır. Tüm kısraklar normal doğum yapmışlardır. Gebelik süresi, yavru zarlarının ve lochial akıntının atılma süreleri sırasıyla ortalama 338.35 + 6.64 gün, 141.25 + 52.05 dakika, 31.4 + 7.37 saat olarak saptanmıştır. Hiçbir kısrakta puerperal üreme hastalığı gözlenmemiştir. Yapılan vaginal sitolojik muayenelerde, doğumdan sonra 12. saatte endometrial hücre döküntüleri, eritrositler ve polimorf çekirdekli nötrofil lökositler yoğun olarak görülmesine karşın, tay kızgınlığında bu hücreler çok az görülmüş veya hiç görülmemiştir. Postpartum 3. günde ve tay kızgınlığında uterusun şişkin, gergin ve ödemli olduğu, bu bulguların tay kızgınlığından sonraki ilk östrusta kaybolduğu saptanmıştır. Ovaryumlarda postpartum 3. günde ortalama 20 ± 5 mm çapında çok sayıda folliküllere rastlanmıştır. Tay kızgınlığı ve izleyen ilk östrusta graff follikülü büyüklüğü sırasıyla 45.95 + 4.28 mm, 44,75 + 1,25 mm olarak saptanmıştır. Doğumdan sonra kısraklarda tay kızgınlığının görülme zamanları 7.8 + 1.1 gün, süresi ise 4.6 + 0.5 gün, tay kızgınlığım izleyen ilk östrusun görülme zamanı 3.0.5 + 4.2 gün, Süresi de 4.5 + 0.5 gün olarak tespit edilmiştir. Tay kızgınlığında yapılan tohumlamalarda ortalama % 80, tay kızgınlığı sonrası ilk östrusta yapılan tohumlamalarda ise ortalama % 50 gebelik oram saptanmıştır. Sonuç olarak, yapılan çalışmayla normal doğum yapmış kısraklarda tay kızgınlığında yapılan tohumlamaların fertilite üzerine olumlu etkisi olduğu kanısına varıldı. Anahtar kelimeler: Kısrak, puerperal, tay kızgınlığı, vajinal sitoloji

V THE OBSERVATION OF THE PUERPERAL PERIOD AND EFFICIENCY OF BREEDING DURING THE FOAL HEAT IN MARES ABSTRACT In this study, determination of the fertility parameters during the puerperal period and the effects of the breedings during the foal heat and subsequent heats on the fertility in mares were researched. Twenty preparturient Arabian mares aged between 5 and 18 were used as the material. Puerperal fertility parameters were examined by clinical observation, rectal palpation and ultrasonographic examinations. The cytological examinations of the vaginal smears collected from the mares were done, after performing the Papanicolau staining technique. All mares were parturated normally. The mean lengths of the gestation, discharge of foetal membranes and lochia were found as 338.35 + 6.64 d., 141.25 + 52.05 min., 31.4 + 7.37 h. respectively. Puerperal reproductive disorder was not observed in any of the mares. According to the cytologic findings, endometrial expholiative cells, erytrocyte and polymorph nucleic neutrophyl leucocytes were appeared to be intensive at the 12th hour of the puerperal period, but appeared to be considerably few or none in smears during the foal heat. The uterus was observed as swollen, taut and oedematous on the third day of the postpartum and during the foal heat, but these findings were disappeared at the first oestrus following the foal heat. Several follicles, meanly sized 20 ± 5 mm, were monitored on the postparturient third day. The mean size of Graff follicles measured during the foal heat and the following first oestrus were determined as 45.95 + 4.28 mm, 44,75 + 1,25 mm respectively. The mean interval from parturation to foal heat was recorded as 7.8 + 1.1 d. and the mean duration of foal heat was 4.6 ± 0.5 d. The mean interval from the end of foal heat to first oestrus was recorded as 30.5 + 4.2 d. and the mean duration of oestrus was 4.5 + 0.5 d. Gestation rates of 80 % and 50 % were respectively achieved by the breedings executed during foal heat and executed during the first oestrus following foal heat. As a conclusion; it was evident that the breedings, conducted during the foal heat of normally parturated mares had positive effect on the fertility. Key words: Mare, puerperium, foal heat, vaginal cytology