Feraizcizade Mehmet Şakir`in eserleri ve oyunlarının tahlili

Abstract

ÖZET Feraizcizade Mehmet Şakir'in hayatının, eserlerinin ve oyunlarının ele alındığı bu çalışmada eserlerinin ilk baskıları günümüz Türkçesiyle metnin sonuna alınmıştır. Mehmet Şakir Bursa' da yaşamış ve Ahmet Vefik Paşa'mn himayesinde yetişmiş tanınmamış bir oyun yazarıdır. Arapça ve Farsça'nın yanında Fransızca da bilen yazar, başta dil ve folklor araştırmaları olmak üzere, dergicilik ve salnamecilikle de uğraşmıştır. Mehmet Şakir'in kendi adına kurduğu Bursa'nın ilk özel matbaası olan `Feraizcizade Matbaası` nda `Nilüfer` ve `Gündoğdu` adlı dergileri de çıkarmıştır. `Nilüfer` beş sene içerisinde 60 sayı yayımlanmış; `Gündoğdu` ise üç sayı çıkabilmiştir. Yazarın bu çalışmalarından başka `Persenk` adlı bir çalışması daha vardır ki Tanzimat dönemi içerisinde ilk dilbilgisi kitaplarından sayılır. Bu çalışma ile birlikte Mehmet Şakir, Maarif Vekaleti'ne bir dil akademisi kurulması yönünde bir de kanun projesi sunmuştur. Mehmet Şakir, 1884-1886 yıllan arasında yayımladığı oyunlarında, dil ve folklor araştırmalarından elde ettiği birikimlerden faydalanarak yalın bir dil kullanmıştır. Ahmet Vefik Paşa'mn aracılığıyla tanıştığı Moliere'den konu, teknik ve yapı olarak etkilendiği bu oyunlarında geleneksel temaşa sanatlarından olan Karagöz ve Ortaoyunundan da aldıklarıyla `yerli`, `cardı` kahramanlar bulmuş; bu kahramanlarla o dönem Türk hayatım ustalıkla yansıtabilmiştir. Döneme bağlı olarak kimi teknik kusurlarına rağmen oldukça başarılı ürünler veren yazar, Anadolu insanının duygu ve düşüncelerini bütün yalmlığıyla sergileme başarısını göstermiştir. Bu eserlerde konak hayatim ve insanlarım ele alır. Ancak uşak tiplemeleriyle Anadolu insanım ve özellikle Anadolu kadınını da sahneye getirir. Bu kahramanlarla Tanzimat dönemi eserleri içinde bir Doğu-Batı ikilemi içerisine düşmeden her iki medeniyetten de faydalanarak gelenek yönünü biraz olsun ön plana çıkardığı görülür. Kendi sanat gücünün mahsûlleri olan oyunlarıyla Tanzimat dönemi komedi yazarlarından olan Mehmet Şakir'in tanıtıldığı bu çalışmada oyunlarının metinleri de ayrıca verilmiştir. JI

ABSTRACT Tl^WThesis THE ANALYSİS OF THE PLAYS AND THE WORKS OF ABSTRACT F. M. ŞAKİR Hayrettin ORHANO?LU Supervisor: Assoc. Yrd.Doc.Dr Abdülkerim DİNÇ 1996, Page: 385 Jury : Assoc Yrd.Doç.Dr.Abdülkerim DİNÇ ft was taken to the end of the text with of today Turkish the first editions of his works in this study in which it was examined his plays, works and the life of Feraizcizade Mehmet Şakir. Mehmet Şakir lived in Bursa and he is a play writer grown under the protection of Ahmet Vefik Paşa. The writer also known French together with Arabic and Persian tried seriously with almanac and review the language and folklore searches at first. Mehmet Şakir printed also the reviews called `Nilüfer` and `Gündoğdu` in `The Feraizcizade Matbaası (Press)` of Bursa which he established in the name of himself. `Nilüfer` was publicated 60 issues in five years, `Gündoğdu` could also take out three issues. Except of these studies of the writer, there is a study called `Persenk` that it is accepted one of the first grammar books in The Period of the Ottoman reformation. Mehmet Şakir, together with this study, also presented a law project for being establishing a language academy to the Ministry of National Education. Mehmet Şakir, in his plays between the years of 1884-1886, used a simple language by making use of cumulation which he provided from his language and folklore. He was affected from moliere as technigue and structure with whom he introduced through Ahmet Vefik Pasha, he found, in these plays, the `local`, `alive` heroes which the took from Karagöz and Ortaoyunu (the theatrical representation) which were viewing arts; he could skillfully reflect the Turkish life in taht period with these heroes. Although his mistakes belonged to the period, the writer, who gave the succesful works guetly, clearly showed the emotions and thoughts of the Anatolian. fa these works, he deals with the mansion life and persons. But he puts on the stage the Anatolian with the servant type castings, and especially also the woman of Anatolia. ît is seen that he took the most important place by making use of both of the civilizations in the works of The Ottoman reformation period with these heroes.