Monopol piyasası ve fiyat farklılaştırması: Erzurum Büyükşehir Belediyesi su fiyatlaması üzerine bir uygulama

Abstract

ÖZET DOKTORA TEZİ MONOPOL PİYASASI VE FİYAT FARKLILAŞTIRMASI ERZURUM BÜYÜKŞEHİR BELEDÎYESÎ IH.DERECE FİYAT FARKLILAŞTIRMASI ÜZERİNE BÎR UYGULAMA Ertuğrul DELİKTAŞ Danışman : Prof. Dr. Muammer YAYLALI Jüri : Prof.Dr. Muammer YAYLALI Bu çalışmada, teorik düzeyde üçüncü derece fiyat farklılaştırması ve buna bağlı olarak üçüncü derece fiyat farklılaştırmasının pratikteki bir uygulaması Erzurum Büyük Şehir Belediyesi su fiyatlamasıyla ilişkilendirilerek ele alınmaktadır. Bilindiği gibi, üçüncü derece fiyat farklılaştırması monopol güce sahip olan firma veya endüstriler tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır. Fiyat farklılaştırmasının amacı kârı artırmaktır. Şayet alt piyasalardaki tüketici grupları farklı talep esnekliklerine sahip ve her alt piyasa için maliyet aynı ise fiyat farklılaştırması kârlı olur. Bunun yanısıra, kamu sektörünce üçüncü derece fiyat farklılaştırması kârı maksimize etmekten ziyade tüketici grupları arasında refahın yeniden dağılımını etkilemek için de uygulanmaktadır. Bu durumları ortaya koyabilmek ve ESKİ tarafından yapılan fiyatlama uygulamasının üçüncü derece fiyat farklılaştırması ile olan ilişkisini belirleyebilmek amacıyla, önce alt piyasaların farklı talep esnekliklerine sahip olup olmadıkları ve maliyetin tüm piyasalar için aynı olup olmadığı belirlenmeye çalışılmıştır. Çift logaritmik talep fonksiyonuna göre, hanehalkları piyasası talep esnekliği diğer iki alt piyasanın (resmi kurumlar ve ticari işyerleri piyasaları) talep esnekliklerine göre daha nispeten daha yüksektir. Ancak her üç alt piyasa inelastik talep esnekliklerine sahiptir. Diğer yandan, kamu kurumları piyasasında su talebinin fiyat esnekliği sıfırdan farksız olup, bu sektör su fiyatındaki değişmelere karşı duyarsızdır. Bununla birlikte su talep fonksiyonu F-istatistiğine göre genel olarak anlamlıdır. ESKİ tarafından alt piyasalarda uygulanan fiyatlar, üçüncü derece fiyat farklılaştırması analizlerinde elde edilen alt piyasa fiyatları ile karşılaştırıldığında, ESKİ'nin kârını maksimize etmeye yönelik bir fiyatlama stratejisi uygulamadığı görülmektedir. Zira fiyat farklılaştırması altında her üç piyasada elde edilen denge fiyatları, ESKİ tarafından alt piyasalarda uygulanan fiyatlardan daha yüksek bulunmuştur.

ABSTRACT Ph.D. THESIS PRICE DISCRIMINATION IN MONOPOLY AND AN APPLICATION: III. DEGRE-PRICE DISCRIMINATION IN THE MUNICIPAL WATER INDUSTRY IN ERZURUM Supervisor Jury Ertuğrul DEÜKTAŞ 1997, Page: 120 Prof.Dr. Muammer YAYLALI Prof.Dr. Muammer YAYLALI In this study, we examined theory of third-degree price discrimination and the practice of third-degree price discrimination in the Municipal Water Industry in Erzurum. As known, third-degree price discrimination is an important and widely practiced pricing strategy by firms or industries that have a monopoly power. Why would they price-discriminate? Clearly, the incentive is to increase profit. However, the public utility sector may practice third-degree price discrimination to affect the distribution of welfare among different customer groups rather than profit-maximizing. Third-degree price discrimination occurs when the monopolist divides market into two or more groups with separate demand curves for each group and then charges different prices to the each group. Price discrimination is profitable only if the customer groups that can be separated have different elasticities of demand and costs are identical for separated markets. Whether these conditions are valid in the Munucipal Water Industry in Erzurum, we firstly estimated the demand functions of separated markets which are households, commercial and public utility sector. According to the double-log functions, demand is shown to be relatively price inelastic for public utility sector, households, and commercial water cosumption. That is, household demand is relatively more sensitive to price variations than commercial demand and commercial demand is relatively more sensitive than public utility demand. On the other hand, we have found that public utilitiy sector is not sensitive to the price of water. However, we used this parameter in the analyses because public utility demand is statistically significant according to F statistic. The Municipal Water Industry also has identical cost conditions for separated markets. Thus, the industry can price-discriminate to increase its profit. However, according to our findings, in practice it does not price-discriminate by aiming to increase its profit.