Erzurum`da oltu taşı ve kuyumculuk sanatı

Abstract

ÖZET YÜKSEK LİSANS TEZÎ ERZURUM'DA OLTUTAŞI VE KUYUMCULUK SANATI Tahsin PARLAK Danışman Yıd Doç. Erol KILIÇ 2000- Sayfa: Jüri : Yıd Doç. Erol KILIÇ Prof. Dr. Babek KURBANO V Yıd Doç. Mehmet KAVUKÇU Türkler'e ait ilk takı örnekleri Orta Asya özelliklerini taşımaktadır. `Hım` kurganlarında yapılan kayalarda, Türkler'in eski çağlardan beri takı sanatına önem verdikleri ve hayli maharetli birer usta oldukları görülmektedir. Orta Asya'da başlayan Türk takı sanan, Anadolu'da bütün orijinalliğryle gelişmesini devam ettirmiştir. Takı suiTiatımn sürdürüldüğü Anadolu'daki merkezlerden birisi de Erzurum'dur. Bu çalışmada, Erzurum ve çevresinde devam eden kuyumculuk sanatının geleneksel Türk takı «matının bir devamı olduğunu, geleneksel izleri devam ettirdiğini, diğer illerimizde takı sanatının yalnızca bir yada birkaç tekniği kullanılırken Erzurum'da tüm tekniklerin kullanıldığım ve yeni yetişen ustaların geçmişte olduğu gibi takl sanatının tflra tekniklerini bildiklerini göstermek atnaplamnıntiT Yapmış olduğumuz bu çalışma üe, Erzurum ve çevresinde devam eden kuyumculuk nanatımn geleneksel Türk takı sanatının bir devamı olduğunu, geleneksel izlerim* devam ettirdiğini, çeşitli illerimizde taln nanatınHa kullanılan tekniklerden sadece bir ya da birkaçının uygulandığını, oysa Erzurum'da takı tekniklerinin tümünün kullanıldığım, yetişen ustaların geçmişte olduğu gibi, bütün tekniklerini bilerek Yetiştiğini ve kompleks bir yapıya sahip olduğunu göstermeyi hedefledik. İkinci olarak, bütün dünyada bilinen Ottutaşmm derin bir araştırmasını yaparak, Oltutaşınm kuyumculuk sanahmızdaki yeri, önemi ve bugünkü şekli ile mevcut durumu ortaya komumaya çalışıldı. Ohutaşmm çıkarıldığı tüm yataklar, işlendiği atölyeler ve yöreye ekonomik katkısı belirlenmeye çalışıldı.Orta Asya'dan Anadolu'ya yayılan Tüık halk takıları içerisinde gerçek yerini alan Omıtaşı, halk takılanımı gerek Tüık kültürünün, gerekse Tüık estetiğinin özgün bir örneğidir. Halen Orta Asya'da kemaneyle işlenen takılar, Oltu yöresinde de Oltutaşından kemaneyle işlenmeye başlanmış daha sonra gelişmiştir. Motif olarak Osmanlı döneminde ramiler, rozetler, bulutlar, kıvrık dallar Üzerine çok rangtn kompozisyonlar nliighwiilmiighir Erzurum ve çevresinde kuyumculuk eserlerinin süslemesinde kalem işi (kazıma), çakma, kabartma, güherse, telkari, delik işi, savat ve taş çakma teknikleri kullanılmıştır Erzurum kuyumculuğunun Oltutaşryla bütünleşmesi, geleneksel motiflerinin yam sıra, Avrupa etkileriyle barok tarzı motifleri kullanmaları, kendilerine özgü tarz ve teknikleriyle gelişimim devam ettirmiştir.

ABSTRACT MASTER THESIS OLTU STONE AND JEWELLERY ART İN ERZURUM Tahsin PARLAK Supervisor Ass. Prof. Dr.. Erol KILIÇ 2000- PAGE: Jury: Ass. Prof. Dr.. Etol KILIÇ Prof. Dr. Babek KURB ANO V : Ass. Prof. Drivfehmet KAVUKÇU The first examples of jewellery belonging to Turks have the features of Central Asia.. It is obvious form the Hun excavations that Turks have contidered the art important from the very early periods of history and it has been shown that they are guide talend. The Turkish jewvellery art, starting in Central Asia,continued to its developing with all its originality in Anatolia Erzurum is one of the centres, in which jewellery art is being contimed to perform, in Anatolia. In this study, it was ocimed to show that the jewellery art contimed to perform in Erzurum and its surroundings is a contination of traditional Turkish jewellery art is used in other cities while the whole technigues is being used in Erzurum, and the new graxing masters knows all the technigues as in the past As a second it has been tried to introduce the situation, impaitance and existing position of Oltu stone known in the whole world by investigating deeply. All the ore- beds man which the Oltu stone derived, workshops in which the Oltu stone is being performed and the economical contributiens to the surroundings have been tried to determine. All the statistical knowledge for the use of Oltu stone wras given in the Local jewels of Orai stone, taking their place in the Turkish jewellery coming from Central Asia to Anatolia, are the examples reflecting the features of Turkish culture and Turkish easmetics. The jewels, stall formed by spring th Central Asia, was being started to form by spring from the Olm stone m Olm and developed too.Very rich compositions have been formed on the rami, rosette, cloud, curled bxanch as a motif m the Ottoman period. Pen work (serape), pounding, stampa, granulation, filigre, ajur, niello and stone pounding technigues have been used in the decoration of the work of jewellery in Erzurum ano its surroundings. Beside the traditional motifs, the integration of the Erzurum jewellery with the Oltu stone, the use of barogue style xifh the effect of Eorupe have been continued to develop with the own style and technigues.