Harput`taki Türk İslam eserleri

Abstract

ÖZET YÜKSEK LİSANS TEZİ HARPUT'TAKİ TÜRK-İSLAM ESERLERİ Temel SAĞLAM Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Hüseyin YURTTAŞ 2001- Sayfa: 457 + IV Jüri Yrd. Doç. Dr. Hüseyin YURTTAŞ Prof. Dr. Hamza GÜNDOĞDU Yrd. Doç. Dr. Nurettin KOÇHAN Türk kültür tarihinin önemli bir bölümünü oluşturan yöre kültürü, Orta Asya'dan gelen ve tarihi gelişim içerisinde günümüze kadar ulaşan, gelişmiş bir veri içermektedir. Türk kültür tarihinin maddi kültür bölümünü oluşturan mimari, Sanat Tarihi açısından çok önemli bir yere sahiptir. Harput'ta inşasına şahit olduğumuz mimari, bu yönüyle son derece ehemmiyet arz etmektedir. Harput gibi dar bir mekanda; cami, medrese, mescit, mektep, hamam, çeşme, han, çarşı-pazar, türbe ve kale mimarisini, bu kadar yoğun olarak bir arada bulunduran, ikinci bir yer bulmak oldukça zordur. Yapılan çalışmalar neticesinde kırkı aşkın cami ve mescit, yirmi medrese, yaklaşık otuz mektep, on hamam, sayısız çeşme, bedesten, arasta ve kervansaray ile konut mimarisini içerdiği tespit edilen Harput, bu görünümü ile açık hava müzesini andırmaktadır. Daha çok XI. asırda Çubukoğulları'nı müteakiben Artukoğulları döneminde iskan ve imarına şahit olduğumuz Harput, Selçuklu dönemi, Beylikler Dönemi ve nihayetinde Osmanlı dönemi yapılarıyla şekillenmiştir. Bu inşa faaliyetlerinde, kendi dönem uygulamaları geliştirilirken, yöresel etkenler ve geçmiş dönem kültür mirası yoğrularak, yerel oluşumlarda ortaya konulmuştur. Uzun yıllar boyunca bir kültür ve sanat merkezi olarak varlığını sürdüren Harput, son asırda çeşitli sebeplerle eski önemini kaybetmiş, hızlı şehirleşmenin bir sonucu olarak kültür değerleri unutulmaya yüz tutmuştur. Tarihimizin incelenmesi kadar, unutulan kültür değerlerimizin canlandırılıp tanıtılması; insanı, tarihi ve kültürü ile aziz Türk vatanının ayrılmaz bir parçası olan, Doğu Anadolu üzerinde menfur emeller besleyenlere verilecek en iyi cevaptır.

Ill ABSTRACT MASTER THESIS TURKISH-ISLAM ARCHITECTURES IN HARPUT Temel SA?LAM Supervisor: Assist Prof. Hüseyin YURTTAŞ 2002-Page: 457+IV Jury: Assist. Prof. Hüseyin YURTTAŞ Prof. Dr. Haraza GÜNDO?DU Assist. Prof. Nurettin KOÇHAN Area culture constituting an important part of history of Turkish culture includes developed data originating from Middle Asia and reaching to present day within historical development. The architecture constituting physical culture part of history of Turkish culture has an important position in terms of Art History. The architecture we have witnessed the construction in Harput has extremely importance in point of this characteristics. In a narrowe place, like Harput, It is difficult to find another a place having mosque, medresseh, masjid, school, public bath, fountain, caravasary, shopping-district, tomb and castle architecture together in the same place and at the same time. The appearence of Harput recalls an important musium because It has different architecture constructions. It is witnessed that Harput having providing with housing and development at Artukoğulları era following Çubukoğulları in eleventh era acquired a shape with constructions of Selçuklu era, Beylikler era and Osmanlı era. While its era applications were improved, local factors and culture inheritance of past era were mixed and local formations were created in this construction activities. Harput lasting its existence to be culture and art central for years lost ancient importance because of different causes in last era, and culture values were almost forgetten as autcome of rapid urbanizations. Bringing to live and explanation of almost forgotten culture values as study of history as is the best response will be given to people having hateful desires on East Anatolian being not separate part of beloved Turkish Country with mankind, history and culture. rlMKUB.D1^