Orta Asya`dan Anadolu`ya kopuzun (bağlamanın) tarihi seyri

Abstract

ÖZET YÜKSEK LİSANS TEZİ ORTA ASYA'DAN ANADOLU'YA KOPUZUN (BAĞLAMANIN) TARİHİ SEYRİ Barış KARAELMA Danışman: Doç. Dr. Hagigat MUHARREMOVA 2003 -Sayfa: 151 Danışman/Jüri: Doç. Dr. Hagigat MUHARREMOVA : Prof Dr. Babek KURBANOV : Doç. Dr. Tamilla KASİMOVA sazımız kopuz.Türklerin İslamiyet'i kabul etmeden önceki dönemde büyücü Şamanlar tarafından ibadetlerde, büyülerde, destanlarda kullanılmıştır. Ozanların piri büyük Türk bilgini Dede Korkut, kopuzuyla destanlar, hikayeler anlatmış, Türk milletine öncülük etmiştir. Osmanlı imparatorluğunun savaşlarda düşman tarafı korkutup Türk askerini cesaretlendirmek amacıyla Mehter takımını kullandığı gibi, eski Türkler de harp esnasında ozanların ellerinde kopuzlarıyla Türk yiğitlerini övüp cesaret vermek için kullanmışlardır. Bu Türk ve Çin kaynaklarında mevcuttur. Savaş esnasında kopuz çalan ozan o kadar kutsaldır ki düşman askerleri ozanın yanından geçerse ona dokunamaz. Bir başka deyişle elinde kopuz olan kişinin hem saygınlığı hem de dokunulmazlığı vardır. Türk milleti sayesinde dünyaya tanıtılan kopuz enstrümanı, uzun zaman sonra gerçek müzik unsuru olarak kullanılmaya başlanmıştır. Ancak şunu unutmamalıyız ki bugün Alevi Türklerin ibadetlerinde (Semah törenlerinde) Bağlamanın kullanılması eski Türklerin büyücü ozanları `Bahşı'lardan (Şamanlar) kalan bir alışkanlıktır. Kopuzun yaylı mı yoksa mızraplı bir enstrüman mı olduğu sorusu tam olarak bilinmemektedir. Bu tezde Türklerin en eski yaylı çalgısı Iklığ ve en eski mızraplı çalgısı Kopuz arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Başlangıcından bu yana birçok şekil değiştiren kopuz, 17. yüzyılda bilinmeyen sebeplerden dolayı yerini Bağlama enstrümanına bırakmıştır. Bağlama adının nereden geldiği de tam olarak bilinmemektedir. Mahmut Ragıp Gazimihal, Ahmet Caferoğlu, Bahaeddin Ögel gibi büyük araştırmacıların eşsiz araştırmaları çatısı altında yazılan bu tez, aynı zamanda kopuz ve bağlama ile ilgili çalışmaların bir yerde toplanması açısından da derleme özelliğini taşımaktadır. Bugün Bağlama enstrümanımızın sesi, Türk milletinin tarihi, kültürü, destanları hakkında adeta bilgi vermektedir.

VI ABSTRACT MASTER THESİS FROM CENTRAL ASIA TO ANATOLIA THE HISTORICAL VOYAGE OF KOPUZ (BA?LAMA) Bans KARAELMA Consultant: Assoc. Prof Dr. Hagigat MUHARREMOVA 2003- Page: 151 Supervisor/ Jury: Doç. Dr. Hagigat MUHARREMOVA : Prof. Dr. Babek KURBANOV :Assoc. Prof. Dr. Tamilla KASİMOVA Our national instrument kopuz, in the period of pre-islamic religion, has been used by sorcerer Shamans on worships, sorceries, epics etc. Dede Korkut, the master of minstrels and biggest Turk scholar, has told epics and stories with his kopuz and made leadership to turkish nation. Like Ottoman Empire used mehter on wars to frighten the enemies and to encourage Turkish soldiers, Ancient Turks, too, used minstrel for encourage the brave turkish sodiers by playing kopuz. This event available in ancient Turkish and Chinese written sources. The minstrel, playing kopuz on wars, is so sacred that when enemy soldiers passes nearby the minstrel they can't touch him. in other words the man who carry kopuz has respectness and immunity too. The kopuz instrument which has been recognized by Turkish nation, laters has been used on real component. However, we mustn't forget that that today in Alaouite Turks worships (Semah Rituals) being used is a common accustom remained from Baksi Shamans. The qouestion that `is kopuz a string instrument or a plectrum istrument` is thorougly unknown. In this thesis the relation between the oldest string instrument of Turk's Iklığ and the oldest plectrum instrument Kopuz has been investigated. Kopuz which has changed shape from the origin to this time, has released its own place to Bağlama by unknown reasons. Where the bağlama's name came is thoroughly unknown too. This thesis, written bye assistance of The biggest researchers Mahmut Ragıp Gazimihal, Ahmet Caferoğlu and Bahaeddin Ögel's the biggest searchs is carrying a characteristic of compilation. Today, the voice our instrument Bağlama gives us an information about Turkish nation's histories, cultures and epics.