Izgara tasarlı kent gelişimi ve Anadolu örnekleri

Abstract

ÖZETYÜKSEK LİSANS TEZİIZGARA TASARLI KENT GELİŞİMİ VE ANADOLU ÖRNEKLERİNİSA YILMAZDANIŞMAN: YRD. DOÇ. DR. ALİ YALÇIN TAVUKÇU2006-SAYFA: 156JÜRİ: YRD. DOÇ. DR. ALİ YALÇIN TAVUKÇUPROF. DR. CEVAT BAŞARANDOÇ. DR. AHMET ALİ BAYHANMağara yerleşimlerinden başlayarak günümüze kadar gelen kentleşme sürecine insanlar,avcılık ve toplayıcılıkla başlamış ve tarım yapılmasının yaygınlaşmasıyla yerleşik düzene geçipkentleri kurmaya başlamışlardır. Daha sonra ticaret yapmaya başladıklarında, diğer bölgelerdeolduğu gibi, Anadolu'da da etkileşimler yaşanmış ve bu durum kentlerin gelişmesine zeminhazırlamıştır. M.Ö. 3000'in biraz öncesinde Nil vadisinde ve Mezopotamya'da doğmuş olan ilkkentler daha sonra, Filistin, Suriye, Anadolu, İran, Orta Asya ve İndus Vadisi'ne yayılmıştır.Anadolu'da ilk kentler Bronz Çağı'nda kent-devleti örgütlenmesi şeklinde ortaya çıkmıştır.Henüz o dönemde para olmadığından, ticaret, mal değişimi esaslarına göre yapılmaktadır.Demir Çağı'nda ise değişen teknolojinin sağladığı olanaklarla ve Anadolu'da göç gibi dışetmenlerle üretim ve ticaret hızlı bir dönüşüm içine girmiş ve bundan sonraki dönemlerdeönemli değişmeler yaşanmıştır.Bu gibi değişmelerin kentlerin gelişimine olan etkisi, kent planlama prensipleri vekentsel mekan kurgulanması erken dönemlerden başlanarak Anadolu ve Anadolu dışındakiörneklerle incelenmiştir. Oluşturulan kent modelleri çerçevesinde ızgara planlı kentlerin geneloluşumu hakkında fikir yürütülebilmiştir.Yukarıda anlatılan kapsamda hazırlanan tezin birinci bölümünde; amacı,kapsamı ve nasıl bir yöntem izlenerek çalışıldığı anlatılmaktadır. İkinci bölümde;Anadolu'daki kentleşme süreci ele alınmış ve bir kentin oluşumunda önemli olan iklim,bitki örtüsü ve coğrafi durum gibi etkenler farklı başlıklar altında incelenmiştir. Buetkenlerden iklim, bitki örtüsü ve jeomorfolojik yapının kentlerin kuruluş yerlerine,kentlerin devamlılığına ve gelişmesine etkisine değinilmiştir. Üçüncü bölümde; düzenli,planlı şehirciliğin gelişimi incelenmiş, Anadolu ve Anadolu dışındaki örneklerdedüzenli ve düzensiz plan arasındaki fark belirtilmiştir. Ayrıca ızgara tasarlı kentintasarımcısı olarak bilinen ve hatta bazı kaynaklarda ?Hippodamos Kent Planı? olarak dageçen mimar ve kent tasarcısı Hippodamos'a ve bu planın temelini oluşturan ?grid?sözcüğünün kökenine değinilmiştir. Dördüncü bölümde; Izgara plan görülen Anadoluyerleşimleri Arkaik, Klasik, Hellenistik ve Roma Dönemi olmak üzere sınıflandırılmışve kentler ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir.

ABSTRACTMASTER THESISTHE DEVELOPMENT OF THE CITY WHICH PLANNED GRIDAL PLAN ANDSAMPLES OF ANATOLIANİSA YILMAZSupervisor: Assist.Prof. Dr. ALİ YALÇIN TAVUKÇU2006-PAGE:156Jury : Assist.Prof. Dr. ALİ YALÇIN TAVUKÇUProfessor. CEVAT BAŞARANAssoc.Dr. AHMET ALİ BAYHANFrom cave inhabitation to present, human urbanization process started with hunting andharvesting, upon the wide spread of farming humans adopted settled life and begin establishingcities. Later on, with the start of trading human societies in Anatolia influenced each other, justlike in other places; this prepared groundwork for the improvement of the towns and cities. Thecities that emerged little before 3000 BC in the Nile Valley and Mesopotamia spread all the wayto Palestine, Syria, Anatolia, Iran, Central Asia and Indus Valley. Early cities in Anatolia duringBronze Age appear as self governed cities, so called City States. Since monetary system had notbeen known back then, the trade was realized in the form of bartering. After the Bronze Ageduring Iron Age by the virtue of improvement in technology and external influences, theproduction and the trade in Anatolian cities went through fast and significant changes.The effects of these changes on the progress of cities, city planning, urban locations,since early periods, have been investigated in Anatolia as well as elsewhere with examples. Inthe frame work of the created models some ideas will be generated about the general birth andgrowth of the grid structured cities.The purpose, the scope and the implemented methods of the thesis, which was preparedby the outlines given above, were explained in the First Chapter. In the Second Chapter, theurbanization period in Anatolia has been covered. Important factors of the establishment of acity have been studied under different sub titles. Under the sub titles ?The effect of the climateand the plantation on the location of the city establishment? and ?The effect of theGeomorphologic structure on the lasting life of the cities? the important relationships betweeninfluences on the city foundation and the progress and survival of the cities have been observed.In the Third Chapter the development of well planned urbanization has been studied. Thedifference between the well planned and not well planned cities in Anatolia and elsewhere aredemonstrated. In addition, Hippodamos who introduced the grid structured city idea, in somereferences grid structured city is also called as Hippodamos city planning, and the root of theword ?grid? have been included in this context. In the fourth chapter grid structured Anatoliancities were classified as Archaic, Classic, Hellenistic and Roman era. And these cities werestudied in detail.