XIX. yüzyıl`a kadar Türk resim sanatında portre

Abstract

Birçok şekilde ifade edilmiş olan portre kavramı; insan suretini bir yüzey üzerinde betimleme amacıyla başlamış, tarih boyunca da hemen hemen her dönemde karşımıza çıkmıştır. Sanat tarihini en iyi açıklayan, görgü tanıkları olan portrenin ilk örneklerinin antik çağa dayandığı bilinmektedir. Fransa' da Laxcaus Mağarası'nda bulunan mağara resimlerini örnek olarak gösterdiğimiz bu çalışma, belli dönemlerde gelişme gösteren Türk Resim Sanatında portrenin tarihsel gelişimini konu edinmiştir. İslamiyet'ten önce özellikle Orta Asya' da çok zengin bir resim sanatının varlığı bilinmektedir. Kayalara oyularak yapılan tasvirlerden ölü masklarına değin detaylara yer verilerek portre özelliği gösteren birçok çalışma bulunmaktadır. Hun, Göktürk ve özellikle Uygur sanatının portre örnekleri, Türk Resim Sanatında portrenin var olduğunu kanıtlar niteliktedir. İslamiyet'ten sonra ise Büyük Selçuklu ve Anadolu Selçuklu dönemlerinde seramik ve çini örneklerinde karşılaştığımız portre tarzı resim bu anlayışın devam ettiğini göstermektedir. XIII. yüzyıldan itibaren yüzey sanatı olarak gelişen minyatür sanatı Fatih Sultan Mehmet döneminde padişah portreciliğini ortaya çıkarmıştır. Bu dönemde bilim ve sanata hayli önem verilmiş, Fatih'in sarayına gelen yabancı sanatçılar tarafından portre türü, asıl gelişimini yaşamıştır. Padişah portreciliği Fatih'in gül koklayan tasviri ile başlamış, sonrasında Kanuni Sultan Süleyman döneminde de gelenek devam etmiştir. Minyatür Sanatı, III. Murat döneminde padişah portreleri albümleri haline dönüşmüş, Lale Devrinde batı etkisine girerek, XVIII. yılda son parlak dönemini yaşamıştır. Yüzyılın sonlarında II. Mahmut döneminde yapılan yeniliklerle birlikte açılan mühendishaneler, resim sanatının ders olarak okutulması ve dışarıya öğrenci gönderimi başlamıştır. Çalışmamız `XIX. Yüzyıla Kadar Türk Resim Sanatı'nda Portre` kapsamında olduğundan II. Mahmut dönemine değinilmemiştir.Anahtar Kelimeler: Portre, Türk Resim Sanatı, Minyatür

The concept of portrait has been expressed in many ways as a definition, begun to depict the human face on a surface and has been experienced almost at all periods throughout history. Portraits have been eyewitnesses that represent art history in the best possible way, as it were. It is known that the earliest examples of portrait-painting in the world go back to ancient age; however, in our thesis we have presented the cave pictures seen in the Lascaux cave in France as an example. In the scope of research, the historical development of portrait in Turkish Painting Art has advanced within certain periods. We know that the presence of a very rich painting art before Islam, especially in the Central Asia. There are a lot of works in portrait style from the depictions created by carving the rocks to the death masks. The examples of portraits belong to Hun Art, Gokturk Art and especially Uygur Art prove the presence of portrait in Turkish Painting Art. After Islam, the art in portrait style on the examples of ceramics and tile in the periods of Great Seljuk Empire and Anatolian Seljuk Empire shows the continuation of this notion. Miniature craft which has developed as a surface art since XIII century has broken new ground called sultan portraiture in the period of Fatih The Conqueror. In this period a lot of importance has been given to science and art and this type of art, portrait, has advanced thanks to the foreign artists who have visited Fatih's Palace. Fatih were illustrated with a rose in their hand and sultan portraiture has begun with this portrayal and after that this tradition has been maintained in the period of Suleyman The Magnificent. Miniature Craft has become portrait albums of sultans in the period of III. Murat and fallen under the influence of the West in the Tulip Period and the year XVIII was its last bright era. In the later century, the engineer schools which were opened within the innovations in the period of II. Mahmut and art has started to be taught as a lesson and students have been started to be sent to the abroad. Our study is within the scope of `Portrait In Turkish Painting Art Until 19th Century` and as a consequence of that, the period of II. Mahmut is unaddressed by this study.Keywords: Portrait, Turkish Painting Art, Miniature