Azerbaycan`da ilk ve ortaöğretimde tarih öğretimi ve ders kitapları (Sovyet döneminden bağımsız Azerbaycan Cumhuriyetine)

Abstract

Bu çalışmada Sovyet dönemi ve Sovyet sonrası dönemlerde Azerbaycan'da hakim olan tarih anlayışları ve bu anlayışların tarih öğretimi ve tarih ders kitaplarına yansımasının ortaya konması temel amaçtır. Daha çok Azerbaycan ve Türk Dünyasının özel önem taşıyan örnek konularına yaklaşımların incelenmesi ve karşılaştırılması yoluyla Sovyet sonrası dönemde Azerbaycan'da tarih anlayışında meydana gelen değişimin yönü ve boyutları ile bu değişimin tarih öğretimi ve ders kitaplarına yansıması ortaya konulmaya çalışılmış; bu bulgulara ulaşmak için Sovyet döneminde ve Sovyet sonrası dönemde yayınlanmış tarih dersi öğretim programları, tarih ders kitapları, Eğitim Bakanlıklarının yayınladıkları çeşitli talimat, emir ve çeşitli yayınlar ile konu ile ilgili Azerbaycan'da ve ülkemizde yayınlanan kitap, makale ve tez gibi kaynaklardan yararlanılmıştır.Araştırma sonucunda Sovyet yönetiminin SSCB'yi oluşturan çeşitli halkların her türlü etnik ve dinsel aidiyet bağlarını çözerek ?Marksist ideoloji? ve ?SSCB vatandaşlığı? temelinde yeni aidiyet inşasında tarihten bir araç olarak yararlandığı bu yaklaşımın da Sovyet rejiminin çeşitli tarihi gerçeklikleri çarpıtmasını olağan ve sıradan hale getirdiği anlaşılmıştır. Bu dönemde tarih öğretiminin temel amaçları öğrencilere ?Marksist-Leninist dünya görüşü?, ?Sovyet vatandaşlığı?, ?proletar beynelmilelciliği? ve ?Kapitalizm ve Emperyalizme karşı uzlaşmazlık ve mücadele ruhu kazandırmak? gibi ideolojik bilinç aşılamaktan ibaret olmuştur.Sovyet sonrası dönemde Azerbaycan'daki bağımsızlık süreciyle eş zamanlı gelişen, Ermenilerin Dağlık Karabağ'ı işgal ederek birçok yerde Azerbaycan Türklerine karşı katliam uygulaması ve Sovyet yönetiminin Ermenileri destekleyen bir tavır sergilemesi Azerbaycan halkının milli tarih ve kültürlerine daha sıkı sarılmalarında etkili olmuştur. Bu dönemde Sovyet yönetimince Azerbaycan tarihi ile ilgili tahrif edilmiş konular ?milli? bir bakış açısıyla yeniden ele alınmıştır. Oluşturulan yeni tarih anlayışında Azerbaycan halkının etnik kökeninin Türk, dilinin Azerbaycan Türkçesi olduğu; Rusya ve SSCB'nin ise Azerbaycan'ı sömürmek amacıyla işgal ettikleri kabul edilmektedir. Sovyet sonrası dönemde Azerbaycan'da yayınlanmış ders kitaplarında Sovyet döneminin aksine Osmanlı başta olmak üzere Türk devletlerine bakış açısı genel olarak ?dostçadır?

In this study in Soviet term and post Soviet terms that the dominating history undrstandings in Azerbaijanan the reflection of these understandings to the history education and history textbook books are introduced is main goal. In the study by the way of the investigation of approachings to the example subjects of Azerbaijan and Türkish World, which are important and the comparison the way of the changing exited in the history understanding in Azerbaijan in post Soviet term an its dimensions with the reflection to the textbook and the history education of this changing has been studied; to reach to these findings, it has been benefit the sourches such as the history lesson education programs published in Soviet term and post Soviet term , the textbooks, the various regulations published by Education Ministries, oerder and the various publishes with the book published in Azerbaijan and our country in related in the subject , article and thesis.In the end of investigation it has been uderstood that that Soviet regime distorts the various historical reals is common and ordinarily in this approaching that it benefited as an tools from the history in the construction of the new pertaining in the foundation of `?USSR Citizenship?? and `? Marxist Ideology?? unbounding the every kind of ethcnic and religious pertaining bonds of various publics forming USSR of Soviet Administration. In this term the main goals of history education has consisted of the giving the conscious such as `? Marxist-Leninist world idea??, `?Soviet citizenship??, `?international proletary?? and `? to make benefit disagreement and the struggle sin against Capitalism and Imperalism??.In the post Soviet that Armenia applicated the massacre against Azerbaijan Türks in much places occupying Mountainous Karabağ developping concurrently with the independent process an Soviet administration shown an attitute supporting Armenians have been effective in the bounding to their national history and cultures of Azerbaijan Public. In this term by Soviet administration the subject altered concerning Azerbaijan history has been taken up again with the view of `?national??. The most important elements of this term history understanding in general statements is accepting that Azerbaijan public is Turk, its language is Azerbaijanian Turkish, Russia and USSR have occupied to exploit Azerbaijan. In post Soviet ın the textbooks contrary to Soviet term the view to Turkish States is generally `?friendly?? as Ottoman first.