Diyarbakır yöresierkek halayı oyununda icra edilen melodilerin derlenmesive makam analizi

Abstract

Araştırmanın konusu, `Diyarbakır Yöresi Erkek Halayı Oyununda İcra Edilen Melodilerin Derlenmesi ve Makam Analizi` açısından incelenmesi şeklinde belirlenmiştir. Bu çalışmanın amacı; Diyarbakır yöresi Erkek Halayı oyununda kullanılan müzikleri tespit etmek, derlemek, notaya alıp Türk Sanat Müziği dizi anlayışına göre analiz etmektir. Çalışmanın kapsamını ise; Diyarbakır ilinde oynanan Erkek Halayı oyununa ait müzikler oluşturmaktadır. Çalışmanın problem cümlesini; Diyarbakır yöresi Erkek Halayı'nda kullanılan müzikler oluştururken alt problem basamağını ise bu ezgilere ait makamların incelenmesi oluşturmaktadır.Bu araştırma dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde; Diyarbakır, Halk Oyunları, Türk Halk Müziğinde Ezgisel Yapı, Problem Cümlesi, Araştırmanın Amacı, Önemi, Varsayımlar, Sınırlılıklar ve Tanımlar açıklanmıştır. Diyarbakır alt başlığında; Diyarbakır'ın tarihi, coğrafi yapısı, toplumsal yapısı ve nüfus özellikleri, ekonomik yapısı ile kültürel özellikleri gibi konulara yer verilmiştir. Halk Oyunları alt başlığında; Türkiye'de Halk oyunları ile Diyarbakır Halk Oyunları ve Oyun Müziği Kültürüne yer verilmiştir. Türk Halk Müziği ve Türk Sanat Müziğinde Kullanılan Dizi ve Makam Anlayışına Yaklaşımlar alt başlığında; makam ve dizi kavramlarının Türk Halk Müziği ve Türk Sanat Müziğine göre farklılıklarının yanı sıra makam ve ayak anlayışına ilişkin görüşlere yer verilmiştir. Çalışmanın problem cümlesi; `Diyarbakır yöresi erkek halayında kullanılan müzikler nelerdir?` şeklinde belirlenmiş olup, problemin alt basamağını ise ezgilere ait makamların incelenmesi oluşturmaktadır. Çalışmamızın amacı; Diyarbakır yöresi erkek halayında kullanılan müziklerin derlenmesi ve makam dizilerinin tespitidir. Çalışmamız, Diyarbakır Yöresi Erkek Halayı oyununda icra edilen müziklerin derlenerek gelecekteki kuşağa aktarılması ve makamsal yönden genel karakteristik özelliklerinin ortaya çıkarılması açılarından önem arz etmektedir. Yapılan etnografik araştırma sonucunda elde edilen Diyarbakır yöresi erkek halayı oyun müziklerini ele alarak, bu yöreye has ezgiler olmaları sebebi ile genel karakteristik dizi özelliklerini sunduğunu varsaymaktadır. Bu çalışma; Diyarbakır ilinde oynanan halk oyunlarından biri olan erkek halayı oyununa ait 25 adet ezginin makam analizleri ile sınırlandırılmıştır. Tanımlar alt başlığında ise Bulgular ve Yorumlar bölümünde kullanılan perde, aralık, karar perdesi, durak, yarım yeden ve tam yeden gibi terimlerin açıklamalarına yer verilmiştir.Tezimizin yönteminin anlatıldığı ikinci bölümde; araştırmamızın modeli, evren ve örneklemi, verilerin toplanması, verilerin analizi gibi başlıklar altında kuramsal çerçeve oluşturulmaya çalışılmıştır. Araştırmada betimsel yöntem kullanılmakla birlikte, yapılan etnografi temelli gözlemle ve görüşme ile elde edilen veriler; araştırma süresince yapılan literatür taramaları sonucunda elde edilen ikincil veriler toplanmış, ayrıca katılımcı olunmayan gözlem yöntemleriyle de veriler elde edilmiştir. Diyarbakır'ın tüm ilçelerinden gerek salon gerekse meydan düğünlerine gidilip, yöre icracılarının çaldığı ezgiler notaya alınmış ve yorumlanmıştır. Bulgular ve yorumların derlendiği üçüncü bölümünde, tespit ettiğimiz ve derlediğimiz Diyarbakır Erkek Halayında kullanılan 25 adet ezgiye yer verilmiştir. Derlenen melodiler notalara alınıp müzikal analizi yapılmıştır. Ayrıca yapmış olduğumuz görüşmelerden elde edilen bulgular da yorumlanarak bir takım çıkarımlara ulaşılmaya çalışılmıştır. Dördüncü bölümde ise yapılan çalışma sonucunda ulaşılan sonuçlar ve öneriler yer almaktadır. Türk Sanat müziği makam analizi sonucunda oyun müziklerinin sekizinin; Hüseyni, yedisinin; Uşşak, dördünün; Nişâbur, üçünün; Çargâh, ikisinin; Nikriz, birinin; Karciğar dizilerinden oluştuğu tespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Diyarbakır, Türk Halk Oyunları, Erkek Halayı, Müzik, Makam, Analiz, Alan Araştırması ve Derleme

The subject of the study is decided as Complation of Melodies, Performed in Diyarbakir Region Male Halay Dance and Maqam Analysis. The main purpose of this study is to determine and compile the music in Diyarbakir Male Halay; in addition to that, analysis according to Turkish Art Music. The scope of the study includes songs that are performed in Male Halay of Diyarbakir region. Since the main postulation of study is music for male halay in Diyarbakir region; secondary objective is to examination and study on maqams of those melodies. Study is embodied as four chapter. At the first chapter, Diyarbakir Folklore, Melodic structure of Turkish folk music, Problem sentence, the objective of study, Significance, assumptions, Constraints and definitions are explained. Under the title of Diyarbakir; the history of Diyarbakir, geography of Diyarbakir, demographic, ethnographic and social aspects of Diyarbakir and cultural structure of Diyarbakir are displayed. Under the title of Folklore; the folklore in Turkey and Diyarbakir folklore music is explained. The title of Conceptual approach on maqam and dizi in Turk Folk Music and Turkish Art Music unveils the differences of maqam and dizi concepts in Turkish Folk music and Turkish Art Music. In addition to that opinions on maqam and ayak is also disclosed. The problem sentence of the study is : `what are the Musics in Male Halay of Diyarbakir region?`. The sub context is the investigating the maqam of melodies. The main purpose of the study is compiling the songs in male halay of Diyarbakir region and identifying the maqam series. The significance of the study is to carry out the outcomes to furher generations about the characterictics makam of songs in male halay at Diyarbakir region. According to the ethnographic studies, it is presumed that the songs are involving the genuine characteristics dizi (series) aspects. This study is limited with the maqam investigation of 25 melodies which are played in male halay of Diyarbakir region. At the definitions title; aralik, perde, durak, half yeden and full yeden are explained. Those definitions are used in findings and reviews chapter. At the second chapter which method of thesis is told, theoretical frame is established by subcategories such as data analysis, data acquisition, sampling. In the study; ethnographical data which have been acquired by observations and interview is compiled with literature findings. By doing so, the visits are made to marrige and sunnah ceremonies of every Diyarbakir distircts. The songs of regional musicans are noted and interpreted.The third chapter which is about the interpretation of findings and comments, involves 25 melodies of male halay of Diyarbakir region. The interpreted melodies are noted and musically analyzed. Furthermore, some conclusions are made by using the findings and interviews. The fourth chapter includes the conclusions and suggestions. According to Turkish Art music maqam evaluation; it is found out that eight of them musics have Hüseyni maqam; seven of them have Uşşak maqam; four of them have Nişabur maqam; three of them have Çargah maqam; two of them have Nikriz maqam and one of them have Nişabur maqam.Key Words: Diyarbakır, Turkish Folkloric Dances, Male Halay, Music, Maqam, Analysis, Field Research and Complation