Türkmen Türkçesinde fiil

Abstract

Bu çalışmada Türkmen Türkçesindeki fiillerin dilbilgisel özellikleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada verilen dil bilgisel özellikler, Türkiye Türkçesi ve Türkmen Türkçesinde fiil konusu üzerine önceden yapılmış çalışmaların sentezi yoluyla elde edilmiştir. Tespiti yapılan bu dil bilgisel özelliklerin örneklendirilebilmesi ve Türkmen Türkçesindeki yazı diline yansımış fiillerin bir dökümünün yapılabilmesi için Türkmen Türkçesi sözlükleri taranmıştır. Bu tarama sonucunda bulunan fiiller yapı, içerik, anlam, kılınış ve çatı bakımından incelenmiştir. Türkmen Türkçesiyle yazılmış edebî eserler taranarak fiil şekillerinin tespitine çalışılmıştır. İncelemeler yapılırken Oğuz grubu Türk lehçeleri ve komşu lehçelerle karşılaştırmalar yapılmış; gerekli yerlerde bu lehçenin ağız özelliklerine değinilmiştir. Bu yaklaşım tarzı ve çalışma metoduyla ortaya çıkan doktora tezi, dört bölümden oluşmuştur. Birinci bölümde Türkmen Türkçesinde kullanıldığı tespit edilen fiiller, yapıları bakımından incelenmiş ve örneklendirilmiştir. Çatı konusu da bu bölümde anlatılmıştır. İkinci bölümde çekimli fiiller ele alınmış; çekim eklerinin eski ve günümüz Türkmen Türkçesindeki şekilleri tespit edilmiştir. Fiil çekimi tabloları hazırlanmış ve kip eklerinin bütün işlevleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölümde çekimsiz fiiller (fiilimsiler) ele alınmış; isim fiil, sıfat fiil ve zarf fiil eklerinin eski ve yeni şekilleri tespit edilerek örneklendirilmiştir. Ekler bölümünde önce, Türkmen Türkçesindeki bütün fiillerin basit ve eklerle türemiş şekilleri listelenmiştir. Ardından, Türkmen Türkçesinde kullanılan fiillerin sözlüğü verilmiştir.Anahtar Kelimeler: Türkmence, Türkmen Türkçesi, fiil, fiiller sözlüğü, fiil çekimi

In this study, the grammatical characteristics of the verbs in Turkoman Turkish have been tried to determine. Grammatical futures given in the study have been reached through the synthesis of the previous studies on the subject ?verb? in Turkey Turkish and Turkoman Turkish. The words in Turkoman Turkish have been scanned in order to be able to exemplify the obtained grammatical futures and to be able to present a document of the verbs used in the written language in TurkomanTurkish. The verbs found by means of the scanning have been examined in terms of structure, content, meaning, manner and frame. Literary works written in Turkoman Turkish have been scanned and have been tried to determine the forms of verbs. During the study, there have been made comparisons between Turkish dialects in Oguz group and neighbour dialects, and it has also been mentioned about the characteristics of speech where necessary. The PhD thesis written through this perspective and method is composed of four parts. In the first chapter, the verbs detected to be used in Turkoman Turkish have been examined and exemplified with regard to their structure. The subject ?frame? has been explained in this part, too. In the second chapter, finite verbs have been examined, and the forms of inflections in old and today?s Turkoman Turkish have been determined. Tables of conjugations have been prepared and tried to determine all the functions of modal auxilaries. In the third part, infinite verbs have been studied, and the old and new forms of particles of gerunds, participles and gerunds have been exemplified. In the appendix section, all the verbs? simple forms and their derived forms in Turkoman Turkish have been listed fist, and then a dictionary of the verbs used in Turkoman Turkish has been presented.Key words: The Turkoman language, Turkoman Turkish, verb, dictionary of verbs, conjugation