Prof. Dr. Selahattin İçli`ye ait Trt repertuvarında yer alan Kürdîlihicazkâr makamındaki eserlerin makam analizi

Abstract

PROF. DR. SELAHATTİN İÇLİ'YE AİT TRT REPERTUVARINDA YER ALAN KÜRDÎLİHİCAZKÂR MAKAMINDAKİ ESERLERİN MAKAM ANALİZİTuna ÇETİNDanışman: Dr. Öğr. Üyesi Yılmaz KAHYAOĞLU Jüri: Doç. Dr. Ünal İMİK Doç. Dr. Özgür Sadık KARATAŞ Dr. Öğr. Üyesi Yılmaz KAHYAOĞLUBu çalışmada Selahattin İçli'nin TRT repertuarında yer alan Kürdîlihicazkâr makamındaki eserleri incelenmiştir. Yapılan inceleme sonucunda bestekârın eserlerinde kullanmış olduğu üçlü, dörtlü, beşli, makam dizileri çeşni ve asma kalışların ortaya çıkartılması amaçlanmıştır. Çalışmada yapılan analizler ışığında bestekârın Kürdîlihicazkâr makamına olan yaklaşımının Arel-Ezgi-Uzdilek sistemindeki Kürdîlihicazkâr makamı dizisine uygunluğunun belirlenmesi, makam dizisi içerisinde yer almayan üçlü, dörtlü, beşli ve makam dizilerinin tespit edilmesi, buna bağlı olarak eserlerin şed ya da bileşik Kürdilihicazkâr makam tanımına uygunluğunun görülmesi çalışmanın önemini ortaya koymaktadır. Ayrıca bu tez çalışması ilerleyen dönemde Türk müziği nazariyatı ve makam analizi ile ilgili yapılacak olan bilimsel çalışmalara kaynak oluşturması açısından da önemli bir çalışmadır.Araştırmada Betimsel Tarama (survey) yöntemi kullanılmıştır. Araştırma içerisinde kullanılacak olan eser notaları TRT nota arşivinden temin edilmiş, Finale programında aslına uygun olarak yeniden yazılmış ve yazılan notalar makam analiz yöntemiyle analiz edilmiştir. Çalışmanın evrenini Selahattin İçlinin TRT repertuarında yer alan sözlü eserleri, örneklemini ise Selahattin İçli'nin TRT repertuarında yer alan Kürdîlihicazkâr makamındaki sözlü eserleri oluşturmaktadır. Bu tez çalışmasının sonucunda, `Çiçek nedir görmeden` adlı eserde Nim Hisar perdesinde Çargâh üçlüsü, Rast perdesinde Hicaz dörtlüsü kullanıldığı tespit edilmiştir. `Senden kalan bir busedir` adlı eser birinci ölçüden dördüncü ölçünün sonuna kadar incelendiğinde, Gerdaniye perdesi üzerinde Uşşak dörtlüsünün ilk üç sesinin kullanıldığı, yirmi ikinci ölçüden yirmi beşinci ölçünün sonuna kadar incelendiğinde ise Dik Hisar perdesinde Hüzzam beşlisi duyumu olduğu tespit edilmiştir. `Aşktan kaç deme gönül` adlı eserde yirmi dokuzuncu ölçüden otuz ikinci ölçünün sonuna kadar incelendiğinde, Kürdi perdesi üzerinde bir Buselik makam dizisi meydana geldiği görülmüştür. Bileşik Kürdîlihicazkâr makamındaki ikinci derece güçlü perdesi olan Neva perdesinin eserler içinde kullanım sayısı 166 iken, Şed Kürdîlihicazkâr makamının ikinci derece güçlüsü olan Çargâh perdesinin eserler içinde kullanım sayısı ise 207'dir. Anahtar Kelimeler: Geçki, Kürdîlihicazkâr, Makamsal analiz, Seyir.

MAJORAL ANALYSIS OF THE WORKS IN KÜRDİLİHİCAZKÂR AUTHORIZED IN THE TRT REPERTORY OF PROF. DR. SELAHATTİN İÇLİTuna ÇETİNAdvisor: Assistant Prof. Yılmaz KAHYAOĞLUJury: Assistant Prof. Ünal İMİK Assistant Prof. Özgür Sadık KARATAŞ Assistant Prof. Yılmaz KAHYAOĞLUIn this study, the works of Selahattin İçli Kürdilihicazkâr maqam, which is in TRT repertoire, are examined. As the result of the examination, it has been aimed to reveal the series of triple quartet series of condiment hangings used by composer in his works. In the light of the analyzes made in the study, determination of the suitability of the composer's approach to Kürdilihicazkâr maqam with the sequence of Kürdilihicazkâr maqam in Arel-Ezgi-Uzdilek system, the determination of the trio, quartet, quintet and maqam sequences that are not included in the maqam series, and accordingly, the conformity of the works to the definition of the şed or the compound Kürdilihicazkar maqam reveals the importance of the study.Also, this thesis is an important study in terms of providing a source for scientific studies about Turkish music theory and maqam analysis.In this study, descriptive survey method was used. The musical notes to be used in the research were obtained from the TRT note archive, the final notes were rewritten in accordance with the original and the notes were analyzed by the maqam analysis method. The universe of the study consists of Selahattin İçli's oral works in the TRT repertoire, the sample consists of the oral works in the Kürdilihicazkâr maqam of Selahattin İçli's in the TRT repertoire.As a result of this thesis, it was determined that the Çargah trio was used in the Nim Hisar curtain and the Hicaz quartet in the Rast curtain in the work called `Çiçek nedir görmeden`. `Senden kalan bir busedir` performance was examined from the first measure to the end of the fourth measure, the first three sounds of the Uşşak quartet were used on the Gerdaniye tone, when the twenty-second rhtyhm is examined from the end of the twenty-fifth rhythm, the Hüzzam fifth sensation was observed on Dik Hisar tone. When the `Aşktan kaç deme gönül` performance was observed from the twenty-ninth rhythm to the end of the thirty-second rhythm, it was seen that a Buselik maqam series occurred on the Kürdi tone. It was seen that a Buselik makam series occurred on the Kürdi curtain. While the number of uses of Neva curtain, which is the second strongest curtain in the compound Kürdîlihicazkâr makam, is 166, the number of uses Çargâh curtain, which is the second strongest of Şed Kürdîlihicazkâr makam, is 207.Key Words: Modulation, Kürdîlihicazkâr, Maqam analysis, cruise.