16-17 yy. Safavi ve Osmanlı Dönemi halıları üzerine bir inceleme

Abstract

İran Sanatı içerisinde önemli yer teşkil eden Safavi dönemi, ihtişamlı sanat eserleriyle dönemine damgasını vurmuştur. Safevî hükümdarları sanatçıları korumuş ve sanat faaliyetlerinin gelişiminde önemli rol oynamıştır. İsfahan özellikle başşehir olduktan sonra Safevî sanatının merkezi haline gelmesi, bu devirde İran'ın yabancılarla ilişkilerinin artması sanat faaliyetlerine önemli desteklerin sağlanmasına imkân vermiş, böylece ihtişamlı örnekler ortaya konmasına imkan sağlamıştır. Safevîler'in sanat anlayışı çevresindeki ülkeleri de etkilemiştir. 1514'de Tebriz'in, Osmanlılarca fethedilmesi Türk halı sanatında yeni teknik ve desen anlayışına yol açmıştır. Yavuz Sultan Selim Tebriz seferinden dönüşte birçok sanatkârı beraberinde getirmiştir. Getirilen sanatkârlar ayrı bir üslubu ve kompozisyon anlayışını beraberinde getirmişlerdir. Türk sanatkârlar bu sanatkârlardan öğrendiklerini, Türk Sanatı' na göre uyarlayarak kendi üsluplarını oluşturmuşlardır. Bu yenilikler arasında 'saz yolu' motifi ve 'madalyon' formu en belirgin yeniliklerdir. 16. Yüzyıl başlarından 18. yüzyılın ortalarına kadar aynı karakterdeki halılar dokunmaya devam etmiştir.16.yüzyıl ortalarından itibaren saray için lüks olarak yapılan Osmanlı Saray Halıları grubundan seccadeler, yüksek sanat kuvveti ve kompozisyonları, teknik ve malzeme bakımından en başarılı ve tatmin edici şekilleri meydana getirmişlerdir. Tez konumuz olan Safavi ve Osmanlı dönemi seccade örnekleri motif, renk ve desen özellikleri ile karşılaştırılarak benzer ve farklı noktalar tespit edilecektir. Anahtar Kelimeler: Halı, İran, Safavi, Motif, Osmanlı, Seccade

The Safavid period, which had an important place in Iranian Art, left its mark on the period with its magnificent works of art. Safavid rulers protected artists and played an important role in the development of art activities. Isfahan became the center of Safavid art especially after becoming the capital city, and the increase in Iran's relations with foreigners during this period enabled the country to provide important support to art activities and thus, it provided the opportunity to produce magnificent examples of art. The Safavid understanding of art also affected the surrounding countries. The conquest of Tabriz in 1514 by the Ottomans led to a new understanding of techniques and patterns in Turkish carpet art. Yavuz Sultan Selim brought many artists on his return from Tabriz campaign. These artists brought a different style and composition. Turkish artists created their own styles by adapting the things they learned from these artists by customizing them to Turkish Art. Among these innovations, 'reed path' motif and 'medallion' form are the most prominent innovations. Carpets of the same character continued to be woven from the beginning of the 16th century to the middle of the 18th century.The prayer rugs from the Ottoman Palace Carpets group, which manufactured luxurious prayer rugs for the palace since the mid-16th century, have created the most successful and satisfying shapes in terms of high art intensity and compositions, techniques and materials. Safavid and Ottoman period prayer rugs, which are the subject of the thesis, will be compared by their motif, color and pattern characteristics and also similar and different points will be determined. Key Words: Carpet, Iran, Motif, Ottoman, Prayer Rug, Safavid.