Yemen`de Osmanlı-İngiliz mücadelesi (1871-1914)

Abstract

Artan ticari faaliyetler ve doğrudan ticaret merkezlerine ulaşma istekleri, dünyadaki belli başlı merkezleri ön plana çıkarmıştır. Daha XVI. yüzyılda ilgi duyduğu bölgelere yönelmeye başlayan İngiltere, kendisini 1800'lü yılların başlarında Yemen'de bulmuştur. 1839 yılından itibaren de Aden'de çeşitli antlaşmalar yaparak Yemen'deki kalıcığını daha da güçlendirmiştir. Osmanlı Devleti'nin Kızıldeniz ve Hindistan ile ilgisi Yavuz Sultan Selim'in 1517 yılında Mısır'ı almasıyla artmıştır. Osmanlı Devleti bu ilgi nedeniyle kendisini Hindistan kıyılarında, doğal olarak da Yemen'de bulmuştur. Dinî açıdan varlığını burada hissettiren Osmanlı Devleti, zaman içinde idari açıdan Yemen'den uzaklaşmıştır. Özellikle de Yemen'e İngiltere'nin girişi, Osmanlı devlet adamlarının dikkatini çekmiştir. Dolayısıyla Yemen'e askerî seferler düzenleyerek yeniden hâkimiyet kurmak istemişlerdir. Osmanlı Devleti, Yemen'de varlığını hissettirmek için yaptığı faaliyetler neticesinde İngiltere ile karşı karşıya gelmiştir. Osmanlı Devleti, Yemen'de İngiltere'nin varlığını tehdit eder hâle gelmiştir. 1871 yılından sonra hem Osmanlı Devleti hem de İngiltere arasında diplomatik faaliyetler başlamıştır. Yemen'de Osmanlı Devleti ile İngiltere arasında sınır anlaşmazlığı ortaya çıkmış, bu uzun süren çalışmalarla neticelendirilmiştir.Bu çalışma, Türkiye'deki Osmanlı Arşivi ve İngiltere'deki The National Archives'da bulunan belgeler ışığında oluşturulmuştur. Bugüne kadar Yemen hakkında hem Osmanlı Arşivi hem de İngiliz Arşivleri dikkate alınarak yürütülen bir çalışma mevcut değildir. Bu tez, öncelikli olarak bu mesele hakkında bilimsel katkı sağlamayı amaçlamaktadır.

Increasing commercial activities and the desire for reaching directly the trade centers has led some commercial centers to be in the frontline. England having interest in the region right at the beginning of the 16th century found itself in Yemen at the beginning of the 18th century. It strengthened its force by signing different commercial agreements as of 1839. Ottomans had the first contact with the Red Sea and India through the conquest of Egypt by Sultan Yavuz Selim in 1517. For the sake of this feeling, Ottomans found themselves on the coast of India and therefore naturally in Yemen. The Ottoman State had a religious impact on Yemen while it left the administrative aspect. The entrance of England into Yemen drew the attention of the Ottoman statesmen. Hence, they wanted to operate in Yemen and be come dominant there. The Ottoman State was faced with England to make its existence felt in Yemen as a result of its activities. The existence of England in Yemen was menaced by the Ottomans. So after 1871, diplomatic actions commenced between the Ottoman State and England regarding Yemen. A border conflict between England and the Ottoman Empire occured. This conflict ended after longterm efforts made by both sides.The data in this study were collected in the Ottoman archives in Turkey and in the National Archives in England. But, there is a lack of works on Yemen based on the British and Ottoman archives. This study on the British-Ottoman relations in Yemen is to contribute to complete partly this lack.