Klâsik dönem İstanbul camilerindeki hatların sanat açısından değerlendirilmesi

Abstract

Temeli, ''bir'' olma üzerine kurulu olan İslâm dininde ses ve sözlerdeki birlik ''ikra'' (oku) kelimesiyle, mekânda birlik ise ''cami'' kelimesiyle karşılık bulur. Kur'an'ın ilk ayeti olan ''ikra'' (oku) emri ve Kalem Sûresi 1. ayet ile 'Alâk Sûresi 4. ayetinde '' Ellezî 'alleme bi'l-kalem'' (O, kalemle yazıyı öğretendir) şeklindeki beyanlar, İslâm dininde okumak kadar yazmanın da ne derece önemli olduğunu vurgular.Müslümanların ibadet etmek için toplandıkları, insan ile din kavramlarının bütünleştiği, İslâm'ın madden şekil bulmuş hali olarak '' Allah'ın Evi'' şeklinde nitelendirilen camilerimiz, insanlık için bir ibadethane olmanın yanı sıra estetik ve sanat unsurlarını da bünyesinde barındıran mekânlar olup, inanç ile geleneğin adeta ruh bulmuş halidir. Kalp, akıl ve zevk üçgeni içinde bir medeniyet sembolü olan camiler, günümüzde, çoğunun ismini ve mezarını bilmediğimiz usta eller tarafından işlenmiş kitâbeler ile donatılıdır. Bu kitâbeler, bir süsleme unsuru olmanın ötesinde, ibadet için gelenlere bi nevî eğitim yuvası, edep, ahlâk ocağı olma rolünü de üstlenmektedir. Binlerce yıllık geçmişiyle medeniyetin önemli bir sembolü olan İstanbul, bu açıdan, en zengin örnekleri bünyesinde barındırmaktadır. Bu sebeple çalışmamız, ''İstanbul Klâsik Dönem Camilerindeki Hatların Sanat Açısından Değerlendirilmesi'' üzerine araştırmada bulunup, en nadide ustalar tarafından hakkedilip, '' günümüze gönderilen mektuplar '' olarak adlandırabileceğimiz hatları ele alarak, bunları gün yüzüne çıkarmayı, önceden yapılan çalışmalara ek bilgi sunup, gelecek çalışmalara kaynak olmayı hedeflemektedir.

In Islam, which is based on being `one`, the unity in sound and words corresponds with the word `ikra` (recite) and unity in the space with the word `mosque`. The command `ikra` (recite) in the first verse of Qur'an, and statements like `Ikra, ve rabbükel Ekram, ellezî 'alleme bi'l –kalem` (Recite, and your Lord is the most Generous, who taught by the pen) in the fourth verse of Surat al-Alaq emphasize how writing is as important as reading in Islamic religion. In addition to being a place of worship for humanity, our mosques, where Muslims gather to worship, where the concepts of human and religion are integrated, and which are described as `the House of Allah` as the concrete form of Islam, are places that contain elements of aesthetics and art as well as being the soul of faith and tradition. Mosques, a symbol of civilization within the triangle of heart, mind and pleasure, are now equipped with inscriptions processed by master hands, many of whom do not have a known name and grave. These inscriptions, besides being an element of ornamentation, also assume the role of being a center of education, manners, and morality for those who come to worship. In this respect, Istanbul, which is an important symbol of civilization with its thousands of years of history, contains the richest elements. For this reason, by evaluating the handwritings of classical mosques in Istanbul in terms of art and dealing with the handwritings which were engraved by the most rare masters and which we can call `letters sent to the present day`, our study aims to bring these handwritings to the surface, to provide additional information to the previous studies and to be a resource for future studies.